بزرگنمايي:

فارس آنلاین - شیراز- سه کیلومتری جنوب شهر جهرم استان فارس، غار سنگ اشکن یا سنگ شکنان قرار گرفته که این اثر ثبت ملی شده، با افسانه واسطوره آمیخته است.
مردم جهرم می‌گویند: سیصد و اندی سال پیش پسری به نام کاظم به دختر سنگ‌ شکنی جهرمی دل بست و پدرش شرط ازدواج را کندن کوه در جهرم اعلام کرد.
کاظم شرط را پذیرفت و به این ترتیب یکی از بزرگترین غارهای دست‌ کند جهان آفریده شد. افراد دیگری چون استاد علی‌اکبر یا خواجه علی‌اکبر، خواجه اسدالله، خواجه نورالله، استاد نقی، خواجه فتح‌ اللهی، حاجی نقشوار جهرمی، عزت‌ الله نقشوار جهرمی، نوازالله نقشوار جهرمی، آقا رضا کوهکن، اسماعیل خان کوهکن، کار استاد کاظم را ادامه و غار را وسعت دادند.
این روایت عامیانه را اغلب جهرمی‌ها دربارۀ چگونگی ساخت غار سنگ ‌شکن یا «سنگ‌ اشکن» شنیده‌اند.
غاری که در ابتدای دره قلات در جنوب‌ غربی جهرم زیر تپه‌های البرز کوه جنوبی است و هنوز تاریخ دقیقی برای ساخت و حفر تونل‌های آن معین نشده است هرچند اغلب کارشناسان و ساکنان محلی، قدمت این غار را مربوط به دوره صفویه می‌دانند.
غار سنگ‌ اشکن در دامنه شمالی البرز کوه در جنوب شهر جهرم در ارتفاع 1091 متری از سطح دریا قرار دارد.
فاصله این غار تا شهر جهرم سه کیلومتر و تا شیراز، 193کیلومتر است.
این غار با بیش از صد ستون سنگی و دوازده دهانه، با شمارۀ 10117، ثبت ملی شده و یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهرستان جهرم است.
طول غار حدود 350 متر و عرض آن 150 متر، با وسعتی حدود چهار هکتار است و ارتفاع آن سه تا چهار متر و در انتها به کمتر از یک متر می‌رسد.
مهمترین وسایلی که سنگ شکنان و سنگ تراشان به کار می‌بردند، ارّه‌های دوسر، پتک، چکش، اهرم، تیشه، انواع سوهان، قلم، نخ و دوده، دریل‌های کوچک دستی و... بوده است. در این مکان چند سنگ ‌شکن به کار برداشت سنگ مشغول بودند. هر کدام از آن‌ها در یک مسیر و دهانه، سنگ برداشت می‌کردند و برای جلوگیری از ریزش سقف هر از چند متر قسمتی را باقی می‌گذاشتند تا به صورت یک ستون نگه‌ دارنده عمل کند. به این دهانه‌ها یا دالان‌ها، اصطلاحاً «کارخانه» می‌گفتند.
سنگ‌های این غار در بناهای مختلف شیراز، به خصوص مسجد جامع عتیق و بیمارستان نمازی و برخی خانه‌های اعیانی جهرم مانند منزل کوهکن، منزل پیمان، مسجد و مدرسه‌ خان و مقابر جهرم و شیراز و سایر شهرهای اطراف به‌کار رفته است.
از این سنگ‌ ها به خاطر شکل پذیری بهتر، برای کارهای تزیینی به عنوان نمای ساختمان‌ها و سردرها، پنجره‌های مشبک، فرش حیاط و سکوها، سنگ قبر، کتیبه‌های سنگی، شیر سنگی، آب چک، ناودان، نهر یا حوض سنگی، پله، رخ‌بام، هاون سنگی، دیگ‌های سنگی، مجسمه‌های شیر، خمره‌های سنگی و... استفاده می‌شد.
با روی کار آمدن مصالح ساختمانی جدید مانند سرامیک، موزاییک و سنگ‌های مرمر، به تدریج استفاده از سنگ‌های غار از رونق افتاد و سنگ شکنان کار خود را رها کردند و برداشت سنگ متوقف شد درحالی که حاصل برداشت و استخراج آنها، پدیده‌ای بی نظیر را به وجود آورده بود، غاری مصنوعی که توجه مردم را به خود جلب کرد و به عنوان پدیده‌ای بی نظیر برای جذب گردشگران مطرح شد.
علاوه بر عظمت و زیبایی غار که سالانه هزاران نفر را به خود جذب می‌کند، خنکی نسبی محیط آن در تابستان و گرم بودن آن نسبت به محیط بیرون در زمستان، دلیل دیگری برای جذب مردم بوده است.
غار در تابستان به خاطر نتابیدن آفتاب و وجود دالان‌های متعدد که باد در آنها کانالیزه می شود و به صورت یک کولر طبیعی درمی‌آید، هوایی مطبوع و خنک دارد.
کف آن شیب دار و سطح آن را لایه ‌ای نرم از خاک‌های آهکی پوشانده است. قسمت‌های ابتدایی و حاشیهٔ خارجی آن روشن است اما به تدریج که به قسمت‌های داخلی می‌رویم، نور کم و در بخش‌های انتهایی کاملاً تاریک می‌شود؛ به همین دلیل سنگ شکنان در اینجا تاقچه‌هایی برای گذاشتن چراغ موشی در بدنهٔ غار و ستون‌ها تعبیه کرده‌اند.
به نظر می‌رسد این غار توانمندی زیادی برای جذب گردشگران بیشتر و معرفی و شناسایی جهرم به تمام ایرانیان و حتی مردم جهان دارد اما به دلیل بعضی مشکلات و کم‌کاری‌ها این امر محقق نشده است.
اگر چه برای برطرف کردن این مسائل و مشکلات و ایجاد امکانات برای گردشگران و معرفی غار به عموم مردم اقداماتی انجام گرفته است اما بیشتر آن‌ها مقطعی و هنوز اقدامات کامل و اساسی انجام نگرفته است.
در همین باره علی لطفی‌پور رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان جهرم  گفت: برای پیشرفت غار دست یاری به سمت تمام شهروندان به ویژه خیران فرهنگی دراز می‌کنیم و امیدواریم با اجرای برنامه‌های مستمر در اطراف این غار بتوانیم زمینه حضور بیشتر مردم در این بافت تاریخی و فرهنگی را فراهم کنیم.
وی با اشاره به برپایی جشنواره عطر تارونه در نوروز در محوطه‌ غار افزود: اداره میراث فرهنگی جهرم از برگزاری برنامه‌های فرهنگی چون برپایی نمایشگاه نقاشی، خطاطی، غرفه‌های صنایع دستی، اجرای تئاترهای خیابانی و موسیقی بومی در این مکان حمایت می‌کند.
لطفی ‌پور با اعلام حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای مقاوم‌سازی یا توسعه‌ی این غارگفت: چنانچه سرمایه‌ گذارانی برای توسعه و پیشرفت این غار برنامه‌هایی داشته باشند ضمن اعلام حمایت کامل از این ایشان، آمادگی برای پیگیری کامل این خواسته‌ها را در شهرستان و استان دارا هستیم.