بزرگنمايي:

پیام فارس- خاتمکاری، از هنرهای اصیل و بی بدیل شیرازی‌هاست؛ باید نجاری و نقاشی و حکاکی و شاعری بلد باشی و کنار دست استادی صاحب دل سالها شاگردی کنی تا دست ساخته‌هایت ماندگار شود؛ هنری که حالا تعداد استادان و شاگردانش کم شمارند.

عبدالخالق گلریز خاتمی، از اساتید برجسته هنرخاتم‌سازی در شیراز و کشور و دارای نشان درجه یک هنری در این رشته است؛ وقتی قرار گفت و گویمان جفت و جور شد؛ راهی منزلش شدم؛ آپارتمانی در خیابان همت شمالی، جایی دور از آن مرکز شهری که در آن زاده و پرورده شد و سال‌های سال آثاری زیبا خلق کرد.

استاد عبدالخالق گلریزخاتمی، شانزده آبان سال 26 در محله‌ی لب آب ( از محله‌های قدیمی شیراز) چشم به جهان گشود.  او از همان کودکی تحت نظارت پدرش، استاد غلامحسین گلریزخاتمی، به آموختن هنر اصیل خاتم‌سازی پرداخت، هنری که سابقه 500 ساله در خانواده او داشته و دارد.

عبدالعلی گلریزخاتمی برادر عبدالخالق گلریزخاتمی، که فروردین سال 94 جان به جان آفرین تسیلم کرد، از اساتید گل‌پیچ خام در ایران بود.

این خاتم‌ساز چیره دست تا سال 1380 کارگاهی در بازارچه حاج ذینل محله سنگ سیاه و فروشگاهی در سرای مشیر بازار وکیل داشت اما بعد از بیماری همسرش، تصمیم گرفت خود به مراقبت از او بپردازد پس کارگاه خاتم سازی خود را خانه منتقل کرد و تاکنون در خانه مشغول به‌کار است.

او که حالا هفتادسالگی را از سر گذرانده و روزگارش را در آپارتمانی که هم خانه و هم کارگاه است طی می کند؛ روزگاری که چند سالی است بدون همراه و شریک زندگی اش و با دلنگرانی‌های هنری‌اش، سخت می گذرد و بی احوال پرسی خیلی‌ها، خانه استاد روزها پر است از ضرباهنگ ابزار کار خاتم پر است تکه‌های چوب و استخوان شتر و رنگ و خط و طرح و خال ...

با استاد گلریزخاتمی در آپارتمان نه چندان بزرگش، دیدار و گفت و گویی دلنشین داشتیم؛ از دور و نزدیک، از دلخوشی و دل ناگرانی‌ها، از نگاه به آینده و آخرین آرزوها برای فردای این سرزمین و هنر اصیل خاتمکاری شیراز.

این استاد خاتمکار، سال‌های متمادی از عمرش را صرف ساختن 2 صندوق زیبای خاتم کرده؛ حالا و بعد از تمام شدن کار، مهمترین آرزویش را آموزش داشته‌های هنریش به دیگران عنوان می‌کند..

آموزش هنر خاتم مهمترین دلمشغولی

عبدالخالق گلریز خاتمی، استاد خاتم‌ساز و دارنده نشان درجه یک هنر خاتم، این هنر را از اجدادش به میراث برده؛ از کودکی آموختن را آغاز کرده و بیش از ربع قرن با این هنر قرین بوده است.

او که سال‌ها قبل دکانش در سرای مشیر را به خاطر همسرش فروخت و از دل شیراز و بافت تاریخی آن به آپارتمانی هجرت کرد؛ قریب به 15 سال است که خانه و کارگاهش یکی شده تا هم از همراه زندگیش مراقبت کند و هم به کار دل بپردازد!!.

این استاد خاتم‌ساز با آن لهجه‌ی اصیل شیرازی، از روزهای سخت و آسان زندگی هفتادساله‌اش کمتر می‌گوید و بیشتر از خاتم حرف می زند.

گلریزخاتمی می‌گوید: من که برای همیشه زنده نیستم؛ تعداد استادان خاتم‌ساز که خاتم‌کاری شیراز را بدانند؛ به تعداد انگشتان دست است؛ اگرچه مدعیان دانستن این هنر بسیار زیادند؛ شاید مهمترین دلمشغولی و نگرانیم مهیا شدن امکانی برای تربیت شاگرد است؛ کسانی که خاتم‌کاری را درک کنند.  علاقه دارم شاگردانی تربیت کنم تا بعد از خودم بتوانند جایگزینم شوند و هنرخاتم من که از اجدادم به ارث برده ام را ماندگار کنند .

تعداد استادان خاتم ساز کمتر ازانگشتان یک دست

دارنده نشان همای هنر با اشاره به اینکه تعداد استادان خاتم ساز در کشور کمتر از انگشتان یک دست است، می‌گوید فقط سه نفر درکل ایران هنر اصیل خاتم را به شکل کامل بلد هستند و می توانند آموزش دهند، اما متأسفانه تعداد افرادی که ادعای بلد بودن این هنر اصیل را دارند، بسیار زیاد است .

گلریزخاتمی می‌افزاید: خاتم ساز هنرمند فردی است که خودش همه وسایل لازم برای ساخت یک جعبه  خاتم را بادست خودش و بااستفاده از وسایل و مواد اولیه  بسازد بدون اینکه قطعه ای را خریداری کند که متاسفانه امروز این افراد به ندرت وجود دارند .

این استاد چیره‌دست خاتم شیراز با ابراز تاسف از راه اندازی کلاس های مختلف آموزش خاتم بدون توجه به الزامات مربی، می‌گوید: امروزه همه جا کلاس آموزش خاتم سازی راه انداخته‌اند؛ حال آنکه بسیاری از مدرسان خودشان به درستی خاتم و خاتم سازی را نمی شناسند و با اشتباه های بسیار زیاد درحال آموزش دادن به فرد دیگری هستندکه این موضوع باعث پایمال شدن هنر سه هزار ساله خاتم می شود .

این هنرمند شیراز با تأکید براینکه یادگیری هنر خاتم نیاز به استاد ماهر وآشنا به این هنر دارد، ادامه می‌دهد: برای  تبدیل شدن به یک خاتم ساز ماهر باید افراد عملی کارکنند تا  پیچ و خم های موجود در مسیر خاتم سازی را یاد بگیرند .

لزوم ایجاد کارگاه برای حفظ هنر اصیل خاتم

گلریزخاتمی با یادآوری اینکه درگذشته شاگردانی داشتم اما امروز به دلیل نبود مکان مناسب برای آموزش خاتم امکان پذیرش شاگرد ندارم؛ اضافه می‌کند: من کارگاهی برای آموزش ندارم و درگام اول لازم است تا مسئولان علاقمند به هنر خاتم مکانی را  برای من مشخص کنند تا من تجهیزات لازم را فراهم کنم و درادامه علاقمندان برای آموزش به این مکان بیایند .

استاد خاتم شیراز می‌گوید: امروز نیاز عبدالخالق گلریز خاتمی یک کارگاه آموزش خاتم  است تا ده جوان هنرمند را تبدیل به استادکار ماهر کند که بتواند در  زمینه کارآفرینی و اشتغال زایی فعالیت کنند .

استاد گلریز خاتمی با تاکید براینکه به دلیل کهولت سن نمی توانم برای آموزش به مکان های مانند شهر صدرا و یا شهرک صنعتی بروم، خاطرنشان می‌کند:  شهرداری شیراز میتواند به منظور ماندگاری هنری که صاحب اصلیش مردمان شیراز هستند زمینی هرچند کوچک برای راه اندازی آموزشگاه خاتم باحضور من به عنوان آموزش دهنده در نظر بگیرد تا این هنر اصیل که سابقه سه هزار سال درایران دارد از بین نرود و زنده بماند .

  16سال تلاش برای ساخت اصیل ترین صندوق های خاتم

وی به 16 سال تلاش برای ساخت اصیل و ماندگارترین صندوق های خاتم موجود در دنیا اشاره و خاطرنشان می‌کند: سال 1380 ساخت این دو صندوق خاتم را به تنهایی آغاز کردم؛ کاری که روزهای انتهایی سال 96 به پایان رسیده است؛ ارزش ریالی این صندوق‌ها نیازمند کار کارشناسی و بسیار بسیار زیاد است.

استاد چیره‌دست خاتم شیراز می‌گوید: با تلاش فراوان توانستم کار ساخت این دو صندوق ارزشمند را به اتمام برسانم اما از زمان پایان کار تاکنون هیچکدام از مسئولان کشوری و استانی اقدامی برای رونمایی و حافظت از این آثار هنری ماندگار که نشان دهنده هنر اصیل خاتم شهر شیراز است انجام نداده اند.

دارنده نشان همای هنر اضافه می‌کند: هر کدام از صندوق ها داری طول 125 ، عرض 75 سانتیمتر و ارتفاع 85 سانتیمتر بوده و در ساخت آنها کارهای ظریف و سنگین خاتم‌سازی و خاتم‌کاری انجام شده است .

استاد گلریز خاتمی خاطر نشان می‌کند: در ساخت این دو صندوق فقط از سیم مفتول، چوب فوفل، عناب، استخوان شتر و لاتین به عنوان مواد اولیه استفاده شده و تمام کارهای ساختش را شخصا انجام داده‌ام، حتی اگر وسایل برش و کارم آسیب دید و خراب شد؛ شخصا آنها را تعمیر کرده یا اشکال فنی را برطرف کرده‌ام.

او می‌گوید: در ساخت این صندوق‌ها برای اولین بار در دنیا نقش های شاه گل  10 ، پنج ضلعی، سروی و متن 10 تند و متن 10 کند استفاده شده است .

دارنده نشان همای هنر در خاتم‌سازی می‌افزاید: تلفیق سنت و مدرنیته از ویژگی‌های منحصر بفرد خاتم‌های این دو صندوق است به گونه‌ای که طرح‌هایی از خاتم که از 300 سال پیش به کار نمی‌رفته در ساخت این دو اثر استفاده شده است.

  ساعت‌های گفت و گو با استاد گلریزخاتمی زود سپری شد؛ ساعت‌هایی که صحبت از خاتم‌سازی و خاتم‌کاری محور بود اما به همه جای گذشته‌ی استاد سرک کشیدیم! از روزگار کودکی و نوجوانی و شاگردی استادان چیره دست خاتم شیراز، تا روزگار رونق و کسادی؛ از اهمیت اصالت یک هنر تا نگرانی‌های عمیق در مورد به زوال رفتن خاتم‌سازی شیراز.

استاد را با خانه و کارگاهش تنها گذاشتم، با صندوق‌هایی که عمری به اندازه سال‌های شاگردی دکان استادان، برای ساخت آن هزینه کرده است؛ صندوق‌هایی که حالا باید به فکر مکانی فاخر برای نگهداری آنها بود.