بزرگنمايي:

پیام فارس - شیراز- با وجود توصیه‌های مکرر اسلام و پیشینه فرهنگی کتابخوانی در ایران، هنوز سرانه مطالعه در ایران بسیار پایین است و در زندگی اغلب مردم، مطالعه جایی ندارد اما می‌توان با تغییرات کوچکی، کتاب را در زندگی روزمره جای داد.
کتابخوانی از جمله صفاتی است که بسیاری از ما علاقه داریم واجد آن باشیم اما اکثر ما وقت و حوصله کافی را به خواندن کتاب اختصاص نمی‌دهیم.
عام ‌ترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌ روز است. در این حالت میزان مطالعه همه افراد جامعه هدف با هم جمع و سپس نتیجه بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای درنظر گرفته ‌شده تقسیم می‌شود.
آمارهای مطالعه روزانه در ایران از 2 تا 79 دقیقه متغیر است اما سرانه مطالعه در ایران بر اساس اطلاعات داده‌شده، کمتر از 13 دقیقه است در حالی که مردم هند هر هفته به طور متوسط 10 ساعت و 42 دقیقه وقت خود را با خواندن سپری می‌کنند.
** کتاب و کتابخوانی در گذشته
کتاب و کتابخوانی در اسلام اهمیت ویژه‌ای دارد. اهمیت کتابخوانی در اسلام به‌قدری است که معجزه پیامبر اکرم از نوع کتاب است و در این کتاب هم اولین آیاتی که بر پیامبر نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم، و علم توأم شده است. کتاب و کتابخوانی و عظمت و شرافت کتاب در اسلام تا حدی است که خداوند متعال به قلم و به آنچه می‌نویسد، قسم یاد می‌کند.
در گنجینه ادبیات فارسی نیز جملات و اشعار و پندهای بسیاری درباره کتاب وجود دارد که در بسیاری موارد اشاره به ارزش آن دارد و مخاطب را به خواندن کتاب تشویق و توصیه می‌کند تا آنجا که ابوالفضل بیهقی، دبیر و مورخ گرانمایه‌ ایرانی در کتاب تاریخ خود می‌نویسد: «..هیچ نبشته نیست که آن به یک ‌بار خواندن نیرزد... که آخر هیچ حکایت از نکته‌ای که به کارآید، خالی نباشد...».
شاعران کهن هم واژه «کتاب» را در اشعار خود به معناهای متفاوت گرفته‌اند که از کتاب آسمانی یعنی قرآن، حساب، کتاب روز قیامت، نامه و... از آن جمله‌اند. گاه هم دفتر با کتاب مترادف و به جای آن آورده شده است. با همه این تفاصیل، در اغلب اشعار قدیم و معاصر درباره کتاب به معنای امروزی آن، مقام کتاب بزرگ شمرده شده است:
انیس کنج تنهایی کتاب است
فروغ صبح دانایی کتاب است...
ایرانیان به اندازه‌ای در گذشته کتابدوست و کتابخوان بوده‌اند که گفته شده کتابخانه و به روایتی فهرست کتاب‌های کتابخانه صاحب بن عباد، وزیر دانشند دیلمیان را چهارصد شتر می‌کشیدند یا شهر نیشابور از مراکز کتابخانه‌های بزرگ و آبادان و پر از کتاب پیش از حمله مغول بوده است که فقط در کتابخانه مسجد عقیل این شهر بیش از پنج هزار کتاب وجود داشته است.
یاقوت حموی، مورخ و جغرافیدان نامی اسلامی نیز درباره آبادانی کتابخانه‌های شهر مرو در نیمه دوم قرن پنجم ‌نوشته است: من سه سال در مرو بودم. در این شهر ده گنجینه از کتب موقوفه بود که از جهت کثرت و نیکویی نظیر آن را در دنیا نیافتم... استفاده از این کتابخانه‌ها بی‌نهایت آسان بود. همواره بیش از دویست مجلد از این کتب با اینکه دویست دینار ارزش داشت، بدون ودیعه در خانه من بود.
بسیاری از دانشمندان بزرگ ایرانی نیز خود از رؤسای کتابخانه‌ها بوده‌اند؛ مثل ابن ‌مسکویه دانشمند ایرانی که در قرن چهارم و پنجم رئیس کتابخانه ابن‌عمید بود و به لقب «خازن» نیز ملقب شد.
** کتابخوانی در روزگار حاضر
سؤال اینجاست با این همه سفارش دینی و تجلیل مقام کتاب و کتابخوانی در متون کهن و جدید فارسی و...، چرا این میل و اشتیاق دیگر وجود ندارد؟ به عبارت دیگر در حال حاضر ما ایرانی‌‌ها چقدر اهل کتاب خواندن هستیم؟ بی‌تعارف، چرا کتاب نمی‌خوانیم و به کتاب‌ خواندن اهمیت نمی‌دهیم؟ ما اوقات خود را چگونه می‌گذرانیم و چرا در این گذشت اوقات، کتاب و مطالعه جایی ندارد؟
این سؤال‌ها خیلی کلانند. برای اینکه نتیجه بگیریم باید تحقیق بزرگی را سامان بدهیم. با مصاحبه با شهروندان هم نتیجه‌ای عاید نمی‌شود چون گزاره‌هایی مثل چرا کتاب نمی‌خوانیم، بی‌تعارف، بی‌معنا هستند و معمولاً به نتایج یکسانی چون: وجود شبکه‌ها‌ی مجازی، عدم فرهنگ‌سازی و کتاب‌ گریزی، عدم حمایت مسئولان از خریداران و کتاب‌فروشان، نبود مسئولان فرهنگی آگاه و متخصص، گرانی کتاب، نداشتن صرفه‌ اقتصادی، عدم تولید کتاب‌های پرمحتوا و پیدایش پدیده‌ کتاب‌سازی، جولان متشاعران و شبه‌ نویسندگان و... می‌انجامد.
بخش بزرگی از مشکلات کشور ریشه در ندانستن دارد و آگاهی و دانش و دانایی ثمره خواندن است؛ کاری که بسیاری از مردم انجام نمی‌دهند و گاهی به آن احساس نیاز هم نمی‌کنند.
باور کنیم که بین کسی که سواد خواندن ندارد و کسی که کتاب نمی‌خواند تفاوت زیادی نیست!
پس باید چه کنیم؟!
در سراسر کشور، این روزها، راه‌های خوبی برای مطالعه با کمترین هزینه وجود دارد.
یکی از آنها عضویت در کتابخانه‌هاست، کتابخانه‌های عمومی نسبتاً غنی‌اند؛از کتابخانه‌های بزرگ و قدیمی گرفته تا کتابخانه‌های بخش‌های مختلف شهر و روستاها یا کتابخانه‌های مراکز علمی و مساجد و پایگاه‌های بسیج. به کتابخانه‌ها برویم و سری به کتاب‌های قدیم و جدید بزنیم یا دور هم جمع شویم و کتاب بخوانیم. فراموش نکنید که با اهدای کتاب به همدیگر آگاهی هدیه می‌کنیم. به تعبیر ویکتور هوگو: خوشبخت، کسی است که به یکی از این دو چیز دسترسی دارد، یا کتاب‌های خوب یا دوستانی که اهل کتاب باشند.
راه دوم این است که از کتاب‌های دست دوم استفاده کنیم یا در جاهای مختلف مثل ایستگاه‌های کتاب با یکدیگر کتاب مبادله کنیم.
استفاده از کتاب‌های الکترونیک یا گوش‌ دادن به کتاب‌های صوتی نیز یکی از روش‌های مطالعه است. با این روش می‌توانیم کتاب‌های خود را فشرده‌سازی کنیم و در واقع امکان ذخیره هزاران کتاب فراهم خواهد شد. البته خرید کتاب الکترونیکی با عنوان کتاب و نام نویسنده نیز بسیار راحت و آسان است.
یک راه دیگر اینکه می‌توانیم بهترین کتابی را که خوانده‌ایم به دیگران پیشنهاد کنیم. همه ما در عمرمان حداقل یک بار به رایگان تبلیغ غذای یک رستوران، فست‌ فود و... را کرده‌ایم، اما چند بار برای یک کتاب خوب، برای یک کتابفروشی خوب تبلیغ کرده‌ایم و از دیگران خواسته‌ ایم بخوانند یا اگر نبینند نصف عمرشان بر فناست.
راه دیگر اینکه برای تشویق کودکانمان کتاب بخوانیم، برای دوستانمان کتاب بخریم و برای خاطر خودمان کتاب بخریم و بخوانیم. آینده یک کشور را کتاب می سازد و کودکانی که دل به فرهنگ و اندیشه داده‌اند.
در این وضع ناخوش فرهنگی کتاب‌ها این یاران مهربان، خسته‌اند، وقت کردید قلقلکی به آنها بدهید.
9910 /1876