بزرگنمايي:

پیام فارس - شیراز- مشق شب، همراه دیرینه دانش آموزان دبستانی به این زودی ها از دفتر و ذهن دانش آموزان حذف نمی شود زیرا این مشق، چنان پاهای خود را در زمین آموزش محکم کرده که برکندن آن معادل زدودن نقش های کنده شده بر سنگ خارا می ماند.
تصور نبود مشق شب برای برخی اولیا، معلمان، دیگران و حتی دانش آموزان ناباورانه و شگفت آور است.
با اینکه امسال مشق شب در برخی مدارس با «فعالیت‌های مهارتی» جایگزین شده اما مشق همچنان از معضلات خانواده‌ها و دانش‌ آموزان است که با طولانی شدن حذف آن از تکالیف دبستانی‌ها می‌تواند همانند کنکور به غول تبدیل شود.
با رسیدن به سن هفت‌ سالگی و رفتن به مدرسه، واژگانی همچون مشق مطرح و به ‌عنوان نخستین مسئولیت رسمی و تکلیف بر دوش دانش‌آموزان گذاشته می‌شود.
نگارش مشق شب با سخت‌ گیری های خانواده ها همراه است به نحوی که کیفیت نوشتن آن از لحاظ بی غلط بودن، خوانا و خوش‌ خط بودن یکی دیگر از دغدغه‌های کودکان می‌شود.
در گذشته کوچک ‌ترین اشتباه در نگارش مشق با تنبیه‌هایی همراه بود؛ چه در خانواده، چه در مدارس و یا از سوی معلمان.
برخی دانش‌آموزان همیشه توبیخ می‌شدند، برخی دچار مشکلات یادگیری بودند و خانواده‌هایشان را تا پاسی از شب خسته می‌کردند تا آنکه پدر و مادر یا خواهر و برادر برای تمام ‌کردن مشق، آن‌ها را یاری کند.
دیکته ‌نویسی‌های شبانه با آنکه برای دانش‌آموزان بسیار اساسی و مهم بود و امروز بیش از گذشته چنین است، کودکان را درگیر خواهش‌های دیرپا و خانواده‌ها را با اصرار‌های پیاپی و بی‌حوصلگی فرزندانشان مواجه می‌ کرد.
وضع جمعه‌ها بدتر بود، به جای آنکه زمانی برای استراحت و در کنار خانواده بودن باشد، تبدیل می‌شد به روزی سراسر مشق‌ نویسی و دلهره از امتحان دشوار که زمانش بطور حتم شنبه بود.
روز‌هایی همچون روز جهانی کودک یا روز کودک و تلویزیون هم، غصه‌ ای بزرگ برای بچه‌ها بود زیرا مشق های انبوه نمی گذاشت از برنامه‌های محدودی که برایشان تدارک دیده شده با دلی شاد لذت ببرند.
برخی معلمان یادگیری کودکان را در گرو نوشتن‌ها و خواندن‌های بی‌حد و امتحان‌های روزانه می‌پنداشتند و می پندارند؛ بدون آنکه برای توانایی و هوش کودکان تفاوتی قائل شوند یا میزان توانمندی او را بسنجند.
این معلمان به محض اینکه می فهمیدند چند روز پشت سرهم تعطیل است، مشق هایی به دانش آموزان می دادند تا این کودکان بدانند تعطیلی را نباید با صفت شیرین صرف کنند.
این رویداد‌ها از واژه مشق شب غولی بزرگ ساخت که نه می‌توانست مسئولیت‌ پذیری را به خوبی آموزش دهد و نه بر علاقه‌ و یادگیری کودکان بیفزاید.
امروز، افزایش امکانات موجود در مدارس و از همه مهم ‌تر تغییر نحوه رفتار معلمان پایه ابتدایی با کودکان و اختصاص دادن زمانی بیشتر برای استراحت کودک ازجمله تعطیلی پنجشنبه‌ها و برخی آموزش‌های مهارتی که البته چندان هم چشمگیر نیست، وضعیت دانش‌آموزان را کمی تغییر داده است اما مشق شب همچنان به قوت خود باقی است.
** نسل‌های پیاپی و مشق‌ نویسی
کودکان امروزی که با وسایل ارتباطی نیز خو گرفته‌اند و در مقایسه با گذشته کم ‌حوصله ‌تر و شاید بتوان گفت گریزپاترند، برای ننوشتن یا دیر نوشتن مشق شب همچنان با خانواده‌ها درگیر می‌شوند، پدران و مادرانی که خودشان خاطرات خوبی از آموزش اینچنینی ندارند.
از ابتدای سال تحصیلی 97- 98 معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش وعده داد که مشق شب در پایه‌های اول تا سوم ابتدایی حذف خواهد شد و به‌ جای آن آموزش‌های مهارتی جایگزین می‌شود.
مهارت‌هایی درباره یادگیری نظم با نوشتن گزارشی درباره مرتب کردن اتاقشان یا آموزش پاسداری از محیط زیست با جمع‌آوری زباله یا شناخت انواع رفتار‌های درست در مواجهه با طبیعت، یا حساب خرج و مخارج یک روز خانه برای تقویت ریاضیات و دیگر فعالیت‌های اینچنینی‌ که از آن‌ها با عنوان مهارت‌های زندگی برای کودکان یاد می‌شود و گفته شده بر یادگیری آن‌ها و فعال شدن هوش‌های 9 گانه نیز تاثیری مثبت دارد.
رضوان حکیم زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش سوم مهر 1397 اعلام کرد: در هر استان مناطقی مشخص شده که مدارس آن دارای کلاس‌های با تراکم 16 تا 25 نفر خواهند بود و طبق بسته‌های پیشنهادی آماده شده، تکالیف مهارت محور را جایگزین «مشق» و «تکلیف شب» می‌کنند.
وی افزود: بهترین منبعی که می‌تواند به عنوان چارچوب به ما در این زمینه کمک کند برنامه درس ملی است که در آن به آموختن مهارت‌هایی چون مهارت شغلی، حفظ محیط زیست، کار گروهی، حل مسئله و تصمیم گیری اشاره شده است.
براساس آنچه این مقام مسئول گفته به جای آنکه دانش آموزان در منزل رونویسی و تکرار و تمرین کنند، این کار را در مدرسه انجام می دهند و در خارج از مدرسه فعالیت عملی خواهد داشت که برای زندگی ‌شان ضروری است.
مهارت‌های پایه از جمله مسئولیت‌ پذیری، مدیریت زمان،‌ تصمیم ‌گیری و حل مسئله از مواردی است که جایگزین مشق شب خواهد شد که به گفته حکیم زاده این مهارت‌ها در دوره ابتدایی قابل ارائه هستند و اصل مهارت آموزی هم توجه کردن به مهارت‌های دست ورزی و انجام کارهای عملی است و اگر کار را از پیش دبستانی شروع کنیم، وقتی دانش آموزان به سن بالاتر می‌رسند زمینه فراگیری مهارت را دارند.
این خبر در ابتدا خانواده‌ها را خوشحال کرد اما محدودیت‌های اجرای طرح مهارت های زندگی باعث شد تنها برخی از مدارس عموما غیر دولتی بتوانند مشق شب را حذف کنند؛ چرا که مشق شب دانش‌آموزانی حذف خواهد شد که در کلاس‌هایی با جمعیتی بیش از 14 نفر و کمتر از 25 نفر باشد.
این مساله باعث شد کودکانی از نوشتن مشق شب معاف شوند که در مدارس غیردولتی درس می خوانند و این موضوع ثابت می‌کند که وضع مالی خانواده‌هایشان نیز از متوسط جامعه بهتر است.
چنین افرادی می‌توانند از کلاس‌های مهارتی که خانواده برای آن‌ها در خانه در نظر گرفته بهره ‌مند شوند یا زمانی را به کلاس‌های ورزشی اختصاص دهند امکانی که برای بسیاری از خانواده‌ها در شرایط فعلی اقتصادی ممکن نیست.
از همین رو مشکلات گذشته کماکان برای بیشتر خانواده‌ها و دانش‌آموزان و البته معلمان باقی است؛ هرچند آموزش و پرورش از معلمان درخواست کرده است با دادن تکالیف بسیار و رونویسی‌های بی‌دلیل آن‌ها را زیر بار مشق‌های سنگین نبرند و تلاش کنند تا کودکان در زمینه‌های مختلف شکوفا شوند و دلشوره مشق ‌نویسی آن‌ها را در این سن کم وارد فضاهای رقابتی و تنبیهی و تشویقی نکند.
** پدیده نامیمون
مدیر کل آموزش و پرورش فارس با یادآوری ضرورت تحول در تعلیم و تربیت بر اجرای برنامه های گوناگون پیش‌بینی شده در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تاکید کرد.
علی عسکر نجفی در گفت و گو با ایرنا مدرسه را کانون مهارت ‌آموزی خواند و عنوان کرد: دانش‌آموزان باید در ابعاد مختلف پرورش یابند و به ویژه بازی و مهارت‌آموزی در پایه‌های اول و دوم برای دانش‌آموزان ضروری‌تر از آموزش است.
وی از مشق شب با عنوان پدیده نامیمون آموزش و پرورش یاد کرد و بیان داشت: تکلیف اجتماعی مهارت محور باید جایگزین مشق شب شود؛ چراکه این امر امروز باعث اختلاف و دور شدن شاگرد و معلم و این دو با خانواده‌ها شده است.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس تدارک دفتر صدبرگ مشق شب را برای دانش‌آموزان مدرسه ‌گریز به مثابه اجازه ورود به آسیب‌های اجتماعی دانست و عنوان کرد: یادگیری نظم و انضباط ، مسواک زدن و پرورش گل و فعالیت‌هایی از این دست باید جایگزین مشق شب دانش‌آموزان شود.
** فرصت کودکی با مشق شب گرفته می شود
همچنین معاون ابتدایی آموزش و پرورش فارس در گفت‌ و‌گو با ایرنا عنوان کرد: در مدارسی که طرح حذف مشق شب را اجرا می‌کنند، تکالیف مهارت ‌محور و هدفمند حذف نشده است.
علی عسکر جمشیدی بیان داشت: مشق شب باید به جای رونویسی دوباره و چندباره از روی مطلب، به سوی هدفمند‌شدن تغییر کند. اینکه دانش‌آموزی از روی مطلبی چندین بار رونویسی کند، نادرست است؛ چراکه وقتی او درسی را می‌آموزد همان یک بار برای او کافی است.
وی افزود: هدفمندی مشق شب مدنظر است و باید با توجه به نیاز‌های دانش‌آموزان به آن‌ها داده شود نه به صورت اجبار و معلمان نیز نباید فرصت کودکی کردن را از دانش‌آموزان بگیرند و تکالیف سنگین به آن‌ها تحمیل کنند.
جمشیدی بیان کرد: استفاده از هرگونه کتاب کمک‌آموزشی نیز در مدارس ممنوع است و اجبار کودکان به حل و نوشتن تکالیف از روی این کتاب‌ها نفعی به دانش‌آموزان نمی‌رساند.
آنچه مشخص است هنوز بسیاری از دانش‌آموزان ابتدایی در همه مدارس کشور به این طرح نپیوسته‌اند و خانواده‌ها همچنان با برخی باور‌های پیشین در این باره دست و پنجه نرم می‌کنند.
از سوی دیگر، اگر برنامه‌های مدون و کارشناسی شده‌ای برای حذف مشق شب در سطح کلان ارائه نشود شاهد آسیب‌هایی همچون اعتیاد کودکان به بازی‌های رایانه ای و موبایل، بی انگیزگی، افزایش چاقی در کودکان و عدم رشد مهارتی و آموزشی آن‌ها خواهیم بود که امروزه کمابیش به علت نبود فرهنگ صحیح برخورداری از امکانات در بسیاری خانواده‌ها با آن مواجهیم.
به نظر می‌رسد برای همگانی کردن طرح حذف مشق شب باید جایگزین‌های مناسب و عادلانه‌ای برای همه کودکان در همه اقشار اجتماعی در نظر گرفته شود که بتواند اوقات آن‌ها را در خانه به صورتی مثبت و انگیزه‌ بخش پر کند.
7375/1876