بزرگنمايي:

پیام فارس- هارون (پرویز) یشایایی، زاده 1314 در محله عودلاجان تهران، افزون بر اینکه با عنوان یکی از تهیه‌کنندگان نامدار عرصه سینما شناخته شده است، در ایجاد پایگاهی درخور برای کلیمیان در دوران انقلاب تلاش‌های بسیاری کرد.
فعالیت‌های یشایایی پایگاه ایرانیان یهودی را در وطنشان مستحکم ساخت و مجال تزریق ناامیدی و ترس را به این اقلیت دینی در جامعه‌ای که در آن انقلابی اسلامی رخ داده بود، نداد.
او طی ملاقات‌هایی که با امام خمینی (ره) پیش و پس از انقلاب داشت، درخصوص مسائل اساسی اقلیت‌ها به ویژه ایرانیان یهودی و نقش آنان در انقلاب صحبت کرد و نخستین گام‌ها را برای پیوند آنان با مسیر انقلاب اسلامی برداشت.
با این پیشینه، یشایایی از فعالان انقلاب به شمار می‌رود و چهره‌ای از خود در تاریخ ایران می‌سازد که با صلح و مدارا در دل حکومت اسلامی معنا می‌شود، چهره‌ای که می‌توان آن را پس فیلم‌هایی که تهیه‌کنندگی کرده است نیز دید. "ای ایران"، "هامون"، "اجاره‌نشین‌ها"، "کیمیا"، "هنرپیشه"، "در مسیر تندباد" و بسیار آثار دیگر که در دنیای سینما ماندگار شده‌ است، هر یک درون‌مایه‌ای صلح‌آمیز دارد که با وقوع رویداد‌های گوناگون در بستر‌های مختلف و از دل شخصیت‌های گوناگون مفهوم دوستی و مدارا را القا می‌کند.
یشایایی ملت ایران را پذیرای فرهنگ‌های گوناگون با اعتقادات مختلف می‌داند و معتقد است این ویژگی ممتاز ایرانیان موجب شده است که آنان هرگز درگیر جنگی قومی و نژادی نشوند.
هارون یشایایی در سن 83 سالگی با شور و به روانی اتفاقات روزهای انقلاب را برای خبرنگار ایرنا بازگو کرد. او گفت: به عنوان فردی فعال در حوزه سیاست و فرهنگ ایرانیان یهودی، در بسیاری از رویداد‌های حین و پس از انقلاب نقشی فعال داشته است و به عنوان روایتگر زندگی یهودیان مجموعه‌ای داستان کوتاه نیز با نام "روزی که نام خود را دانستم" درباره ارکان زندگی یهودیان تهران نیز قلم زده است.

** موقعیت کلیمیان در ایران زمان انقلاب
یشایایی درباره جایگاه خاص جامعه ایرانیان یهودی در دوران انقلاب گفت: در برهه‌ای که حرکت‌های مردمی برای سرنگونی رژیم شاه با پذیرایی اکثریت جامعه از انقلاب اسلامی شکل می‌گرفت، جامعه یهودی ایران موقعیتی استنثایی داشت؛ بدین معنا که کلیمیان از دو سو تحت فشار بودند.
این فعال سیاسی دوران انقلاب ادامه داد: از یک سو تشکیلات سازمان‌های صهیونیستی در تلاش بودند با سوءاستفاده از وضعیت سیاسی ایران، یهودیان را از ایران کوچ دهند و از دیگر سو در بدنه انقلاب، افرادی بودند که یهودیان را برنمی‌تابیدند.
یشایایی شکیبایی و تحمل جامعه یهودی را در آن زمان از ویژگی‌های ممتاز آنان برشمرد و گفت: یک جنبه این واکنش به پیشینه حضور یهودیان در ایران بازمی‌گردد؛‌ چراکه جامعه یهودی ایران، کهنسال‌ترین جامعه اقلیتی این کشور است که با سنت‌ها و اعتقادات و پافشاری در بیان عقاید خود در برهه‌های مختلف تاریخی به حیات خود ادامه داده است.

** نگاه امام راحل درخصوص مسائل اقلیت‌ها ستودنی بود
رئیس پیشین انجمن کلیمیان تهران رنگین کمان امروز حضور اقوام و مذاهب در ایران را نشان‌دهنده خصلت تاریخی صلح‌طلبی و مدارا دانست و افزود: عنصر تاثیرگذار دیگر در افزایش تاب‌آوری جامعه یهودی در بدو انقلاب، نگاه ستودنی امام راحل درخصوص مسائل اقلیت‌ها بود. ایشان در این زمینه بسیار آگاهانه عمل کردند و حضور و جهت‌گیری ایشان به قدری اهمیت داشت که ما هم در دوران تبعید و هم پس از بازگشت به ایران با ایشان گفت‌و‌گو کردیم.
یشایایی به دیدار با امام در نوفل‌لوشاتو اشاره کرد و گفت: در این ملاقات مفصل درباره وضعیت کلیمیان و نیز موضع گیری آنان درباره انقلاب سخن گفتیم؛ پس از آن نیز امام در یک نطق تاریخی در 24 اردیبهشت 1358 با صراحت اعلام کردند که شما شهروندان ایرانی هستید و حقوقتان در قانون اساسی ذکر خواهد شد و ما حساب شما را از جامعه صهیونیست جدا می‌کنیم.
پایه‌گذار جامعه روشنفکران یهودی ایران عنوان کرد: امام راحل در این نطق کلیمیان را صاحبان دین یهود خواند و به حضرت موسی (ع) و تاثیر ایشان بر ارائه توحید اشاره کردند که مساله‌ای بسیار مهم بود.
به گفته یشایایی پس از جنگ جهانی دوم و بعد از تشکیل کشور اسرائیل در قلمرو کشورهای عربی مسلمان از یمن و عراق و سوریه گرفته تا مصر و الجزیره و تونس و مراکش دچار کودتای نظامی شدند و جالب اینکه در تمام کشورهای اسلامی دیگر اجتماعات یهودی از بین رفت.
این فعال سیاسی دوران انقلاب خاطرنشان کرد: این اتفاق در حالی رخ داد که در انقلاب اسلامی، به رهبری یک روحانی مسلمان جامعه یهودی ایران با تشکیلات خود باقی ماند و حتی کنیسه ها رو به افزایش رفت و میل کلیمیان به حضور در این اماکن مذهبی بیش از گذشته شد و در عین حال به جریان انقلاب نیز خدشه‌ای وارد نشد.

** راهپیمایی یهودیان در اربعین 1357 نخستین حضور متشکل جامعه یهود در دوران انقلاب
وی درخصوص نخستین حضور متشکل جامعه یهودی در انقلاب اسلامی به ایرنا گفت: شرکت 12هزار تن از یهودیان در تظاهرات اربعین 1357 در خیابان فلسطین (کاخ سابق) یکی از وقایع مهم در تاریخ انقلاب به شمار می‌رود که پس از تهران در شیراز نیز تکرار شد.
یشایایی با بیان اینکه جمعیت جامعه یهودی در آن زمان حدود 25 هزار نفر بود، عنوان کرد: حضور نیمی از مردم در این تظاهرات همراه با روحانیونی همچون خاخام شوفط در صف اول تظاهرکنندگان، مهمترین حضور جامعه کلیمی ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی است.
البته این عضو جامعه یهودیان ایران به این نکته نیز اشاره کرد که برخی تلقی‌ها از این حضور و حمایت‌ها این بود که جامعه یهود در تلاش است تا در انقلاب ایران فرصت‌طلبانه ظاهر شود؛ اما واقعیت این است که یهودیان می‌توانستند از ایران بروند.
یشایایی تاکید کرد: کلیمیان با اعتقاد راسخ به اینکه ایران وطن ما و محل زندگی ماست و اینکه چرا باید با انقلاب اسلامی سرزمین خود را ترک کنیم، با انقلاب همراهی کردند.
او ادامه داد: به ضرب و زور نمی‌شود مردمی را از سرزمینشان بیرون راند، نسل اندر نسل ایرانیان یهودی در این سرزمین زندگی کرده بودند و این موضوع بسیار مهم بود.
این عضو جامعه روشنفکران یهودی ایران با اشاره به تشکیل این جامعه در سال 1357 گفت: این جامعه در آن زمان حدود هفت نفر عضو داشت که همگی زندان دیده بودیم و از همان دوران نیز مرحوم آیت الله طالقانی را می شناختیم، بنابراین در چهارم دی ماه 1357 به منزل ایشان در تهران رفتیم و اعلام کردیم که همبستگی خود را با ملت ایران در انقلاب اسلامی اعلام می‌کنیم.
یشایایی اظهار کرد: آیت‌الله طالقانی در همان زمان با امام خمینی (ره) در پاریس تماس گرفتند و این موضوع را به ایشان منتقل کردند، امام نیز فرمودند "کتاباً بنویسند" و بدین ترتیب در تاریخ 8 دی ماه 1357 اعلامیه‌ای با عنوان "اعلامیه جامعه روشنفکران یهودی ایران" منتشر کردیم که براساس آن حمایت کلیمیان از انقلاب اسلامی در آن به صورت جریانی مشخص، مطرح شد و ما را از لحاظ سازمانی به حرکت انقلاب نزدیک کرد.
او اهمیت این انتشار این اعلامیه را در روشن شدن وضع یهودیان در سراسر ایران و نیز از بین بردن احساس ناامنی که به ویژه با اعدام رئیس انجمن کلیمیان تهران به رای دادگاه انقلاب در میان این اقلیت شدت گرفته بود، دانست.
این فعال سیاسی دوران انقلاب در این باره توضیح داد: با ایجاد تزلزل در بدنه جامعه یهودی بر اثر اعدام رئیس انجمن کلیمیان تهران شخصا از امام راحل (ره) درخواست ملاقات کردم و عنوان کردم که این مساله جامعه یهودیان را بیش از حد مضطرب ساخته است، امام موافقت کردند که در تاریخ 24 اردیبهشت‌ماه 1358 با ما در قم ملاقات کنند و بر این اساس، من به اتفاقا دو نفر از روحانیون یهودی، خاخام اوریئل داویدی و خاخام شوفط و همچنین سه تن دیگر از سرشناسان جامعه یهود به نام‌های مهندس عزیز دانش‌راد، دکتر کامران بروخیم و دکتر هوشنگ ملامِد به دیدار رهبر انقلاب رفتیم.
یشایایی ادامه داد: با وجود تراکم جمعیتی که خواهان دیدار امام بودند، ایشان ما را به صورت خصوصی پذیرفتند و امام با روحانی بزرگ ما خاخام شوفط صحبت و تاکید کردند که هیچ خطری شما را تهدید نمی کند؛ اما آنچه در این دیدار بسیار موثر بود پخش تلویزیونی آن در 25 اردیبهشت ماه بود که به‌مثابه نقطه پایانی بر اضطراب‌های جامعه ایرانیان یهودی در گیرودارهای پس از انقلاب به شمار می‌رود.

** حضور در آیین استقبال از امام
یشایایی که در 12بهمن 1357 عضو ستاد استقبال از امام خمینی (ره) بود، درباره حضور یهودیان در این روز و خاطره‌اش از این رویداد به ایرنا گفت: در آن روز، هنوز سمت گیری انقلاب معلوم نشده بود؛ به بیان دیگر همه انقلابی بودند، در آن زمان مدرسه علوی تهران مرکز تصمیم‌گیری‌ها بود، ما با مراجعه به این مدرسه عنوان کردیم که تمایل داریم از امام در روز ورود به فرودگاه مهرآباد استقبال کنیم و ستاد استقبال نیز ترتیب حضور ما و روحانیون بزرگ‌مان را در این آیین دادند.
این فعال انقلابی ادامه داد: ما در کنیسه ای در خیابان انقلاب فعلی که با نام کنیسه عراقی ها شناخته می‌شد، جمع شدیم و برگزار کنندگان مراسم با اتوبوسی که دیگران نیز در آن حضور داشتند به دنبال ما آمدند و جالب اینجاست که به صورت تصادفی گروه ما، نخستین گروهی بود که در سالن فرودگاه مهرآباد بودیم و دیگران همه پس از ما آمدند.
یشایایی باری دیگر همراه با بزرگان این جامعه، در شهریور ماه 1363در قالب ملاقات امام با اقلیت‌های دینی همراه با مسیحیان، آشوریان، زرتشتیان و دیگر اقلیت‌ها در محضر امام راحل حاضر شد.
رئیس پیشین انجمن کلیمیان تهران در ادامه با بیان اینکه پس از انقلاب برخی از یهودیان ایران به خارج از کشور مهاجرت کردند، ‌گفت: مهاجرت یهودیان در مقایسه با مهاجرت سایر اقلیت‌ها از نظر کمی، شایان توجه نیست. امروز حدود 25 تا 30 هزار نفر یهودی ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند که تنها حدود پنج درصد آنان به اسرائیل مهاجرت کردند و 95 درصد دیگر در سایر کشور‌ها ساکن شدند.