بزرگنمايي:

پیام فارس- انسان عصر جدید که لحظه‌به‌لحظه در آستانه تحولات آنی و جهانی سراسر رو به رشد است آیا به اندیشه‌ها، حکایت‌ها و اشعار شاعری مانند سعدی می‌تواند تمسک جوید تا در این عصر پرتلاطم زیست بهتری داشته باشد.

اول اردیبهشت‌ماه سالروز بزرگداشت سعدی تدقیق در آرا و اندیشه‌های شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی بیش‌ازپیش نیاز جامعه جهانی است.

اکنون در سال 1398 بیشتر از دو دهه پس از نام‌گذاری اول اردیبهشت‌ماه به نام «یاد روز سعدی» هم‌زمان با شیراز و برخی شهرهای ایران، در بسیاری از کشورها دوستدارانش این روز را پاس داشته و از خوان حکمت، عشق، پند و زیبایی‌های آثار او خوشه‌ها می‌چینند.

به باور یک استاد دانشگاه، پژوهشگر و مؤلف، سعدی در نگاهش بدین امر از مفهوم دنیوی فراتر می‌رود و نگاهی فرازمینی می‌یابد چنان‌که اشاره می‌کند خداوند نیز زحمت‌کشان را بیشتر دوست دارد و جایگاه و منزلت آنان را فراتر می‌نهد.

محمدحسین کرمی با یاری جستن از این شعر سعدی که می‌سراید «به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل / ‏و گر مراد نیابم به‌قدر وسع بکوشم  می‌گوید: گاه ممکن است که انسان راه روشنی در پیش چشم در زندگانی نداشته باشد بااین‌همه نباید از کار و تلاش فروگذار کند.

بیزاری سعدی از تنبلی و بیکارگی

این سعدی پژوه که بر مبنای کار و شغل از دیدگاه سعدی سخن می‌گوید، با اشاره به فضیلت کار کردن از دیدگاه سعدی مشقت کار کردن را شیرین‌تر از مذلت خدمت سلطان دانسته و می‌افزاید: سعدی از تنبلی و بیکارگی بیزار است؛ حکایت روباه بی‌دست و پای بوستان او نیز تأکید بر همین امر است.

این در حالی است که به باور کاوه بهبهانی منتقد و متفکر؛ بوستان و گلستان سعدی از منابع غنی برای استخراج مفهوم فضیلت و مصادیق گوناگون آن هستند.

بنابراین نظریه است که بهبهانی می‌گوید: فضایلی که هر سرمشق واجد آن‌هاست و با این فضائل می‌توان الگویی برای ساخت یک سرمشق اخلاقی آرمانی ساخت.

وی با توجه به سرمشق باوری «لیندا زگربسکی» فیلسوف معاصر آمریکایی عنوان می‌کند: می‌توان از نوعی سرمشق آرمانی اخلاقی سخن گفت.

بهبهانی در ادامه اضافه می‌کند: چه‌بسا سرمشق آرمانی در تمامیت خود در جهان بیرون وجود نداشته باشد، اما در جهان خارج با انسان‌های ستایش برانگیزی روبه‌رو خواهیم بود که دارای یک یا چند ویژگی شخصیتی سرمشق آرمانی هستند و از همین حیث ستایش برانگیزند.

این نویسنده و پژوهشگر ادامه می‌دهد: جهانی که ما در آن زندگی می‌کنیم نه بهترین جهان ممکن که تنها یکی از جهان‌های ممکن است و به همین سبب آدمیان در این جهان گرفتار انواع نواقص و کوتاهی‌های شخصیتی‌اند.

بهبهانی گرچه معتقد است که بعید نیست که سرمشق آرمانی وجود خارجی نداشته باشد، تصریح می‌کند: فضیلت‌هایی که موجب ستایش برانگیز شدن این سرمشق می‌شوند در جهان بیرون منشأ انتزاع دارند.

وی همچنین می‌افزاید: انسان‌های سرشار از قصوری که می‌خواهند اخلاقی‌تر زندگی کنند و دغدغه فضیلت دارند مدام می‌کوشند به سرمشق آرمانی نزدیک و نزدیک‌تر شوند.

اما فضیلت‌هایی را که سرمشق آرمانی آراسته به آن‌هاست از کجا باید استخراج کرد؟ پرسشی است اساسی که کاوه بهبهانی به آن پاسخ می‌گوید و عنوان می‌کند: بدیهی است که انسان‌های ستایش برانگیز سرچشمه مناسبی برای یافتن چنین فضیلت‌هایی هستند و افزون بر آن‌ها منابعی است که از انسان‌های ستایش برانگیز (واقعی یا خیالی) و نیز از فضایلی که موجب ستایش برانگیز بودن آدمی‌اند سخن به میان آورده‌اند.

بوستان و گلستان، آثار کانونی ادبیات فارسی

بر اساس این گزاره که بهبهانی مطرح می‌سازد، میان آثار کانونی ادبیات فارسی بوستان و گلستان مصلح الدین سعدی شیرازی از گنجینه‌های مهم فضائل هستند؛ فضایلی که هر سرمشق اخلاقی آرمانی باید به آن‌ها آراسته باشد.

این‌گونه است که تبیین و ترویج نوع‌دوستی از اهداف عالی مکتب تعلیم و تربیت شیخ اجل سعدی شیراز است و به جهت ترویج همین فرهنگ مهر و نوع‌دوستی است که در جامعه هر فرد در برابر خویشتن و نیز دیگر افراد جامعه مسئول است.

فرهنگ مهرپروری و نوع‌دوستی سعدی تنها دربرگیرنده مظلومان و درویشان و ستمدیدگان نیست بلکه او به بشریت عشق می‌ورزد و انسانیت را ارج می‌نهد؛ او انسان‌ها را مانند اعضای یک پیکر می‌داند که کاستی در یک عضو، تمام پیکر را به هم می‌ریزد.

به‌عبارت‌دیگر، نوع‌دوستی آحاد بشر نشانه کمال و رشد انسانی نزد سعدی است: «ای زبردست زیردست آزار / گرم تا کی بماند این بازار؟ / به چه‌کار آیدت جهانداری / مردنت به که مردم‌آزاری؟».

نقش سعدی در زندگی انسان عصر جدید به باور یک کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی او را از دیگر شاعران و نویسندگان قدیم و جدید متمایز می‌سازد.

کیوان زارعی که دستی در شاعری دارد تأثیر شیخ اجل سعدی شیراز را می‌داند که او بر زبان فارسی نهاده و این تأثیر آن‌قدر ژرف و عمیق است که باگذشت قریب به هفت‌صد سال هنوز فارسی‌زبانان به زبان سعدی سخن می‌گویند و ادیبان می‌کوشند تا سعدی وار بسرایند و بنویسند.

وی با استناد به این موضوع که محمدعلی فروغی بر آن تأکید می‌ورزد می‌گوید: گاهی شنیده می‌شود که اهل ذوق، اعجاب می‌کنند که سعدی 700 سال پیش به زبان امروزی سخن گفته است، اما حق این است که سعدی هفت‌صد سال پیش به زبان امروزی ما سخن نگفته است، بلکه ما پس از هفت‌صد سال به زبانی که از سعدی آموخته‌ایم سخن میگوییم؛ یعنی سعدی شیوه نثر فارسی را چنان دل‌نشین ساخته که زبان او زبان رایج فارسی شده است.

زارعی که دو کتاب شعر از وی به چاپ رسیده است، ادامه می‌دهد: بی‌شک منابع چنان زبانی شامل «گلستان» و «بوستان» و همچنین غزلیات و در کل کلیات سعدی است که در ادوار مختلف به‌عنوان منابع آموزشی در مکتبخانه‌ها و مدرسه‌ها مورداستفاده قرار گرفته است و به‌عنوان یک شیوه فکری و زبانی آموخته نسل‌های مختلف جامعه شده، جملات، ابیات و پندهای آشکار زبان سعدی که در زبان و فرهنگ ما به‌صورت داستان‌ها و مثل‌ها نسل به نسل منتقل‌شده، در خودآگاه و ناخودآگاه جمعی مردم به‌صورت فرهنگی ماندگار رسوخ کرده که شیوه زندگی مردم را تحت تأثیر خودش قرار داده است.

مدینه فاضله سعدی حاصل نگاه نقادانه به مسائل روزمره

مؤلف کتاب شعر «ماه و درخت» در ادامه می‌افزاید: افزون بر زبان و تأثیر زبانی سعدی، شیوه تفکر و خلاقیت او در نگاه نقادانه به مسائل روزمره زندگی و همچنین راه‌حل‌های آشکاری که در رسیدن به مدینه فاضله خویش بنا نهاده می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل مبتلا به جامعه امروزی باشد.

این آموزگار و شاعر شیرازی عنوان می‌کند: سبک ظریف گویی سعدی و توجه او به اندیشه، حکمت و خرد علمی همان چیزی است که هر جامعه‌ای در هر زمانی بدان نیازمند است و برای پیشرفت از آن گریزی ندارد هرچند بسیاری از منتقدان امروزی، آثار سعدی را ناسازگار با هنجارهای اجتماعی جدید تلقی می‌کنند اما آنچه که سعدی در آثارش به مردم عرضه می‌کند مجموعه‌ای است از اخلاقیات که به‌صورت ادبی و با زبانی ساده و همه‌فهم به فرهنگ و آن‌هم نه یک فرهنگ خاص و متعلق به یک‌زمان بلکه به زمان‌های بعد از خودش نیز تقدیم می‌کند و در این راستا معتقد است که هر امری در جامعه باید تابع منابع قرآنی و احادیث باشد، علاوه بر آن سعدی انسانی نوع‌دوست است که می‌کوشد جامعه را اصلاح کند.

زارعی که به‌تازگی کتاب شعر «سیاهه‌های سپید» را منتشر کرده است، ادامه می‌دهد: سعدی، یکتاپرستی، نکوهش ریاکاری، فروتنی، خدمت به خلق، انسان‌دوستی، کار و تلاش، صداقت و… را توصیه می‌کند و همین آموزه‌های به هنجار است که می‌تواند در هر جامعه‌ای و در هر زمانی کلید حل مشکلات و معضلات آن جامعه باشد.

 اول اردیبهشت‌ماه جلالی یاد روز شیخ اجل سعدی شیراز است که هر سال به این مناسبت برنامه‌های فرهنگی و هنری و نشست‌های تخصصی سعدی شناسی با حضور ادیبان، شاعران و سعدی پژوهان برگزار می‌شود.

برنامه‌های یادروز سعدی

کوروش کمالی سروستانی مدیر مرکز سعدی شناسی در این رابطه گفت: با راه‌اندازی «کمپین سعدی» افزون بر ستاد برگزاری یاد روز سعدی، بسیاری از نهادها، سازمان‌ها و علاقه‌مندان به دوستی و همدلی به این کمپین پیوستند که با هماهنگی نهادهای مردمی، بخشی از مایحتاج ضروری زندگی هم‌زمان با یاد روز سعدی به ساکنان کوی سعدی اهدا خواهد شد.

مدیر مرکز سعدی شناسی افزود: در ساعت 20، اول اردیبهشت‌ماه، متقارن با میلاد مبارک حضرت ولی‌عصر (عج)، در آرامگاه سعدی گرد هم خواهیم آمد و دیگرباره بر خوان الوانش خواهیم نشست.

وی در زمینه برنامه‌های علمی همایش نیز گفت: نشست‌های علمی یاد روز سعدی، در ساعت 9 صبح روز دوشنبه با حضور سعدی پژوهان و سعدی دوستان در تالار فرهنگ مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار خواهد شد و در 3 نشست علمی که تا ساعت 19 همان روز ادامه خواهد داشت؛ استادانی چون اصغر دادبه، نصرالله پورجوادی، جعفر موید شیرازی، ابراهیم انصاری لاری، حسن ذوالفقاری، زیبا اشراقی، حسین کرمی، محمدرضا خالصی و منصور پایمرد؛ پیرامون زندگی و آثار سعدی سخنرانی خواهند کرد.

کمالی افزود: برگزاری نمایشگاه عکس و سند سعدیه، چاپ و انتشار کارت‌های غزل و حکایت و دو فصلنامه سعدی شناسی، گل‌باران آرامگاه سعدی، غزل‌خوانی و حکایت خوانی نقالان سعدی، خوشنویسی در آرامگاه سعدی، بازدید رایگان از سعدیه در دوم اردیبهشت‌ماه، اجرای سرود ویژه سعدی، مسابقه گلستان‌خوانی دانش آموزان، از دیگر برنامه‌های جنبی یاد روز سعدی است.

وی افزود: سه‌شنبه هفته گذشته، همایش «سعدی و شیلر» در ادامه برنامه یک دهه «هم‌نشینی سعدی با شاعران بزرگ جهان» مرکز سعدی شناسی و بخش فرهنگی شهر کتاب، در تهران برگزار شد که اجرای این برنامه در شهرهای شیراز، برلین، و وایمار ادامه خواهد داشت.

کمالی سروستانی، اضافه کرد: با همکاری رایزنی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی در برخی از کشورهای جهان، روز سعدی گرامی داشته خواهد شد.

سال‌ها و دهه‌هاست سعدی در آثار هنرمندان ایرانی از جایگاه والایی برخوردار است و بهره‌مندی مستقیم یا غیرمستقیم از مضامین کلام سعدی در انواع هنرها همچون نقاشی، خوشنویسی، آواز و موسیقی و… همچنان ادامه دارد.