بزرگنمايي:

پیام فارس - سنندج - خاندان عندلیبی با بیش از یک و نیم قرن فعالیت در حوزه موسیقی و عرفان از جمله افراد تاثیرگذار در موسیقی و عرفان ایران هستند و توانستند به خوبی موسیقی و عرفان را به هم پیوند دهند.
 هنوز هم تعداد زیادی از مداحان و دف نوازان کردستانی، در خانقاه ها و تکایای این استان، خود را شاگرد استاد بزرگ دف و عرفان، زنده یاد خلیفه عبدالصمد عندلیبی (1255- 1339) می دانند و به سبک و سیاق وی به ذکر و مداحی می پردازند.
برخی از صاحب نظران این حوزه بر این باورند که این سبک بعد از وفات خلیفه عبدالصمد عندلیبی به نام وی ثبت شده است و بسیاری از مداحان با اقتباس از سبک ابداعی وی رقص سماع برگزار می آیند.
این هنر عرفانی کردستان به دلیل نبود امکانات ثبت و مستندسازی از ادوار قدیم مانند سایر بخش های موسیقی و هنر از نسل های گذشته سینه به سینه به نسل امروز منتقل شده است.
علاوه بر این گنجینه گرانبها، خاندان عندلیبی در طول این مدت یادگاران بزرگی به دنیای موسیقی و عرفان ایران هدیه کرده و شاگردان زیادی در این مکتب پرورش یافته اند که عبدالخالق عندلیبی، جمیل، محمدجلیل، جمشید، فرشید، فرهاد، فرزاد و گلریز عندلیبی از آن جمله هستند.
یکی از محققان و پژوهشگران موسیقی کردستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: نام موسیقی خانقاهی و عرفانی در کردستان با نام خلیفه عبدالصمد عندلیبی عجین شده و بسیاری از شخصیت ها و مداحان صاحب نام عرفان، مداحی و دف نوازی را از وی اقتباس کرده اند.
شهرام علی محمدی گفت: در دهه 40 شمسی علاوه بر عرفان، موسیقی نیز در بین خانواده عندلیبی به اوج رسید و یادگیری و نواختن برخی سازهای ایرانی از جمله نی، کمانچه، سنتور و قانون را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شروع کردند و به مقام استادی رسیدند.
وی اضافه کرد: تشکیل گروه های موسیقی عارف، شیدا و مولانا و بهره گیری از شیوه خاص، معرف اصلی خاندان هنرمند عندلیبی در آن دوران بود.
به گفته وی، خاندان عندلیبی علاوه بر اینکه هر کدام در سازی تبحر خاص دارند، در این مدت با برگزاری دوره های آموزشی، شاگردان زیادی در حوزه موسیقی تربیت و خدمات ارزنده ای به هنر کشور ارائه داده اند.
مدیر آموزشگاه موسیقی عندلیبی در کردستان نیز می گوید: خاندان عندلیبی و کامکارها که هر 2 در محله چهارباغ سنندج ساکن بودند از قدیم افتخار خدمت به عرفان و موسیقی و میزبانی از هنرمندان داخلی و خارجی را داشتند.
گلریز عندلیبی افزود: در دورانی که مردم ما آشنایی زیادی با موسیقی نداشتند و علاقه مندان به موسیقی را نکوهش می کردند، خاندان عندلیبی به مامنی برای حفاظت و آموزش موسیقی تبدیل شده بودند.
وی اظهار کرد: علاوه بر هنرمندان، بسیاری از پژوهشگران و محققان موسیقی از جمله موسیقی شناس بزرگ ژان دورینگ فرانسوی برای پژوهش های خود ضمن حضور در سنندج، از خانواده عندلیبی به نیکی یاد کرده است.
عندلیبی یادآور شد: عشق به عرفان و موسیقی در بین هنرمندان این خاندان نهادینه شده و هنرمندان این خاندان در کنار نواختن سایر سازها، علاقه و عشق خاصی به دف نوازی دارند.
این هنرمند برجسته با اشاره به دیگر خدمات ارزنده خاندان عندلیبی به عرفان و موسیقی تاکید کرد: لازم است مسئولان به پاس تلاش ها و خدمات این خاندان، مکان خاصی را در سنندج برای حفظ یادگاری ها، اسناد و ابزار آلات موسیقی خاندان عندلیبی و آموزش موسیقی اختصاص دهند.
** زنده یاد خلیفه عبدالصمد عندلیبی (1255-1339)
خلیفه عبدالصمد عندلیبی متولد 1255 هجری شمسی در سنندج و از خوش قریحه و خوش صدا ترین دف نوازان دوران خود بود.
وی برای نخستین بار توانست موسیقی عرفانی و خانقاهی را با هم پیوند دهد و اولین کسی است که شعر باز هوای وطنم آرزوست مولانا را با ملودی خاص خود خواند و مشهور است که هنگام دف نوازی و شعرخوانی وی، دیگران سکوت می کردند و محو در ذکرخوانی او می شدند.
خلیفه عبدالصمد عندلیبی توانست در مدت 79 سال عمر پربرکت خود، دف نوازی را در کردستان به اوج برساند و اینک جشنواره هزار دف با هم نوایی هزاران دف نواز بر گرفته از فعالیت های این هنرمند فقید در این حوزه است.
در بین عارفان و مداحان کردستانی مشهور است که خلیفه عبدالصمد عندلیبی در جواب کسی که هدایایی را برای وی فرستاده بود ضمن برگشت هدایا گفته بود: مدح رسول اکرم(ص) را با هدیه عوض نمی کنم.
**محمدجلیل عندلیبی آهنگساز و نوازنده سنتور
وی متولد 1333 محلهٔ چهار باغ سنندج و در خانواده ای پرورش یافت که هم از طرف مادری، یعنی دایی اش خوانندهٔ رادیو بود به نام حکمت نوبری و هم از طرف پدری، خوش صدایی را به ارث برده است.
او در 12 سالگی به مدت سه سال خواننده فرهنگ و هنر سنندج به سرپرستی حسن کامکار بود و از 15 سالگی نوازندگی سنتور را شروع کرد.
قبل از عزیمت به تهران و شروع تحصیلات آکادمیک، در دبیرستان هدایت ارکستری تشکیل داد که در جشن‌ها شرکت می‌کرد.
در سال 1352 وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و پیش اساتید بنام همچون نورعلی خان برومند، دکتر داریوش صفوت، احمد پژمان، علیرضا مشایخی، تقی مسعودیه و دکتر برکشلی آموزش دید.
عندلیبی به سال 1354 در دانشکدهٔ هنرهای زیبا علاوه بر ساز تخصصی سنتور و ساز الزامی پیانو، ساز دوم فاگوت را زیر نظر استاد پرژرف بلغاری فرا گرفت.
در سال 1356 عندلیبی برای اولین بار ساز عرفانی دف را به مجموعهٔ ارکستر ایرانی اضافه کرد که خوشبختانه تلفیق آن با ارکستر ایرانی تحرک و سر زنده ‌گی خاصی به موسیقی ایران داده است.
تاکنون حدود 30 آلبوم به نام‌های شعر و عرفان، بی قرار، کیش مهر (شهرام ناظری) سروستان و بیاد یاران، مولانا با صدای رضوی سروستانی، شکوفه‌های جاویدان و گل افشان با صدای شاپور رحیمی، قسم با صدای کامیا بهزاد، جاده ابریشم، غریبستان، امان از جدایی، خداحافظ و تازه به تازه و اخیرا آلبوم گرفتار برای علیرضا افتخاری را ساخته است.
آثار کُردی و عرفانی همچون "هی گل" در سال 1365 با صدای بهروز توکلی، "از دست عشق" عزیز شاهرخ، «دوری» حسینی شریفی، «صدای تازه» با صدای سالار عندلیبی و در زمینه موسیقی عرفانی کردستان "با قدسیان" پیام عزیزی و حسام لرنژاد و با "قدسیان 4" با صدای جمیل خالدی منتشر شده است.
**جمشید عندلیبی نوازندهٔ ایرانی ساز نی
جمشید عندلیبی متولد 1336 سنندج نواختن نی را ابتدا بدون استاد فرا گرفت و سپس با حضور در دانشگاه تهران و آشنایی با حسین عمومی به ادامه فراگیری تکنیک‌های ساز نی پرداخت.
او ردیف موسیقی سنتی ایرانی را نزد نصرالله ناصح‌پور، نورعلی برومند و محمدرضا لطفی و تکنیک ردیف آوازی را نزد محمدرضا شجریان یاد گرفت.
وی در سال 1360 برای تکمیل تکنیک‌های پیشرفته نوازندگی نی به نزد حسن کسایی در اصفهان رفت.
عندلیبی در آثاری چون بیداد، نوا، دستان، دود عود، آسمان عشق، یاد ایام، رسوای دل، پیام نسیم، دل مجنون و سرو چمان با محمدرضا شجریان همکاری داشته است.
وی علاوه بر نوازندگی در کار آهنگسازی نیز فعال بود و آلبوم‌های میهمان تو، پاییز نیزار و مونس جان از جمله فعالیت ‌های او در زمینه آهنگسازی است و قطعات ابوالحسن صبا را با نی و بصورت ردیف آموزشی تنظیم و نواخته است.
از خاندان عندلیبی هنرمندانی دیگری از جمله فرشید استاد سازهای کوبه ای، فرهاد استاد کمانچه، فرزاد استاد دف، گلریز عندلیبی نوازنده و استاد سنتور و دف و هنرمند فقید شادی عندلیبی استاد سه تار در عرصه موسیقی و عرفان فعالیت دارند.
کردستان به برکت وجود خاندان هایی مانند عندلیبی و کامکار و هنرمندان برجسته در حوزه عرفان و موسیقی به یکی از خاستگاه های موسیقی ایران تبدیل شده است.
به عقیده برخی کارشناسان این حوزه هم اکنون سنندج به عنوان نخستین پایتخت جهانی دف شناخته شده و سالیانه همایش دف نوازی با حضور یک هزار دف نواز در این شهر برگزار می شود.
وجود مکانی به نام سرای عندلیبی برای جمع آوری آثار و اسناد عندلیبی ها در سنندج یکی از موضوعاتی است که باید مسئولان و متولیان فرهنگی استان فرهنگی کردستان مورد توجه قرار دهند.