چاپ

مجموعه آثار زنديه درشيراز که مي توانند يک فرصت براي رونق اقتصاد شهري باشند اين روزها تنها نفس مي کشند که باقي بمانند و براي معرفي بين المللي آنها کاري نمي شود، از سوي ديگر کريمخان زند که به عنوان حاکمي عادل شناخته مي شود در تقويم مشاهير سهمي نداشته و روزي به او اختصاص نيافته است تا بهانه اي براي رونق گردشگري باشد.

بخشي مهم از هويت تاريخي شهر شيراز مرهون پايتخت بودن اين شهر در دوران زنديه و آثاري است که از اين دوره در آن باقي مانده است.

دوران زنديه اگرچه دوراني به لحاظ حکومت داري دوراني کوتاه محسوب مي شود اما از لحاظ هنري و اجتماعي يک نقطه عطف مهم در حکومت داري محسوب مي شود.

بخشي از اهميت دوران زنديه به معماري خوب آنها که حاصل ذوق هنرمندان آن دوره و تجمعيع توانمندي هاي هنري دوران قبل است، بر مي گردد و بخشي از معروفيت اين دوران نيز به نوع حکومت داري کريمخان زند بر مي گردد، که خود را وکيل مردم مي خواند و رفتارهاي حاکميتي و ظالمانه ديگر شاهان را نداشت.

کريمخان زن )حکمراني: 1179 - 1193 ه ‍.ق(بنيان‌گذار دودمان زنديه بود. زندها يک طايفه دامدار از قوم لر بودند که در زاگرس و دشت‌هاي همدان به روش دامداري زندگي کرده و مرکز استقرارشان در روستاهاي پري و کمازان در نزديکي ملاير بود.

کريم‌خان در دوران اوج حکومت خود تقريباً بر تمام ايران حکومت مي‌کرد. وي پس از رسيدن به قدرت از تاج‌گذاري خودداري کرد و پس از پيروزي بر محمدحسن خان قاجاردر ديوانخانه قديم تهران بارعام داد و خود را وکيل الرعايا خواند.

کريمخان زند را يکي از نيکوترين فرمانروايان ايران مي نامند که در دوره حکومتش آرامش مطلوبي در کشور حکمفرما بود. کريمخان به جز يک مورد هيچگاه لشکرکشي نکرد به همين خاطر مردان به جاي شرکت در جنگ، به کار در مزارع و در نزد خانواده شان مشغول بودند.

زنان نيز در اين دوره در کنار همسرانشان فعاليت مي کردند و به همين خاطر آرامش مناسبي در ميان مردم حاکم بود.

کريم‌خان هوشمند بود و به آرامش و رفاه مردم اهميت مي‌داد و در عين حال به دانشمندان ارج مي‌گذاشت. يکي از اقدامات وي ايجاد کارخانه‌هاي چيني‌سازي و شيشه‌گري در ايران است ضمن اينکه صنايع و بازرگاني در دوره وي رونق فراوان يافت.

اما امروزه شهر شيراز نتوانسته آنگونه که بايد از ظرفيت هاي به جا مانده دوران زنديه براي رونق اقتصادي و گردشگري خود بهره مند شود و تلاش هايي نيز براي معرفي بيشتر اين آثار در عرصه بين المللي نشده است.

از سوي ديگر بنيانگذار اين دوره يعني کريمخان زند مي تواند در تقويم ملي و در ميان تمام مشاهير و مفاخر روزي را به خود اختصاص دهد که اين نامگذاري بهانه اي باشد براي رونق بيشتر گردشگري به وسيله آثار زنديه

يکي از اصرارهاي علاقه مندان به ميراث فرهنگي در ايران و به ويژه در شيراز ثبت جهاني مجموعه زنديه است که انگار به دليل رعايت نکرده ارتفاع مجاز توسط سازندگان يک هتل فعلا نمي تواند عملي شود.

فرصت هاي آثار زنديه و اينکه نامگذاري يک روز به عنوان روز کريمخان مي تواند به رونق گردشگري در شهر شيراز کمک کند موضوع بحث در ميان دوستداران ميراث فرهنگي ، فعالان گردشگري و علاقه مندان به تاريخ در چند سال گذشته بوده است.

در همين رابطه يک پژوهشگر دوران زنديه اظهار داشت: مجموعه آثار زنديه از جمله آثار مهم تاريخي ما در دوران پس از اسلام است که در حدود دو و نيم قرن پيش احداث شده اند.

امير حکمت نيا ابراز داشت: قدمت اين آثار به سال 1170 هجري قمري تا سال 1206 هجري قمري باز مي گردد.

وي گفت: اين آثار در دو بخش بناهاي خصوصي حاکمان مانند کاخ اختصاصي کريمخان زند يا ديوان خانه و عمارت کلاه فرنگي که مخصوص سفرا بوده و همچنين بناهاي عمومي همچون مسجد، حمام، بازار، کاروانسرا، آب انبار و...براي ما باقي مانده است.

حکمت نيا افزود: عمده مشهور بودن مجموعه زنديه به مجموعه وکيل باز مي گردد که نمونه آن بازار وکيل به عنوان مرتفع ترين بازار است.

اين مدرس دانشگاه تصريح کرد: در فرصت کمي نزديک به 20 سال شاهد احداث بناهايي با اين عظمت هستيم که در نوبه خود جاي شگفتي دارد.

وي خاطر نشان کرد: شهرت ديگر مجموعه وکيل به تعداد زياد سنگ ها در اين بناها باز مي گردد که شاهد هستيم مسجد وکيل داراي 48 ستون است و يا منبر مسجد وکيل 14 پله سنگي دارد که سنگ اش از مراغه به شيراز آورده شده است.

وي بيان کرد: مجموعه زنديه يکي از مجموعه هاي شناخته شده که در سفر به شيراز جز اهداف گردشگران داخلي و خارجي محسوب مي شود.

اين پژوهشگر دوران زنديه تاکيد کرد: المان هايي مانند طرح گل مرغ و يا مجموعه هايي مانند بازار و يا آرامگاه کريمخان زند در موزه پارس کاملا شناخته شده هستند.

وي افزود: در واقع مجموعه زنديه آلبومي کامل از معماري دو و نيم قرن پيش تاريخ کشور ما محسوب مي شود که در شيراز به عنوان پايتخت آن زمان به ثبت رسيده است.

حکمت نيا اضافه کرد: بسياري از جهانگردان خارجي نيز اين مجموعه را ديده و کتاب هايي در اين زمينه منتشر ساخته ساخته اند.

وي يادآور شد: با وجود اين اهميت عدم وجود تبليغات هدفمند يکي از ضعف هاي ما براي استفاده بيشتر از اين فرصت مهم گردشگري است.

اين مدرس دانشگاه ابراز داشت: اين تبليغات را در گذشته نسبت به مجموعه نقش جهان شهر اصفهان و يا مجموعه گنجعلي خان گرمان شاهد بوده ايم.

وي اظهار داشت: يکي از اقدامات موثر براي استفاده از اين فرصت براي رونق بيشتر گردشگري تداوم کنگره زنديه در عرصه بين المللي است.

حکمت نيا افزود: اختصاص روزي در تقويم به کريمخان زند به دليل خدماتي که به ايران و شيراز داشته نيز مي تواند موثر باشد

وي تصريح کرد: اين پيشنهاد در گذشته توسط علاقه مندان به تاريخ ارائه شده و حتي قرار بود روزي در اسفند ماه که مصادف با سالمرگ کريمخان است به اين موضوع اختصاص يابد.

اين پژوهشگر دوران زنديه خاطر نشان کرد: اهميت دادن به مجموعه وکيل مي تواند موجب تمرکز نگاه گردشگري به شهر شيراز شود.

وي اضافه کرد: اين مجموعه مي تواند در کنار مجموعه حافظيه و سعديه به عنوان يک جاذبه مکمل به علاقه مندان به گردشگري معرفي شود.

حکمت نيا بيان کرد: اگر چه اقدامات خوب و مهمي صورت گرفته که ايجاد موزه مردم شناسي استحمام در حمام وکيل از جمله اين اقدامات مي باشد.

وي ادامه داد: استقرار پليس گردشگري و يا وجود ايستگاه اطلاعات گردشگري در اين مجموعه از نکات قابل تحسين است.

اين مدرس دانشگاه تاکيد کرد: البته دستگاه هاي متولي بايد با پيگيري برنامه هاي فرهنگي رغبت بيشتر گردشگران را براي حضور در اين مجموعه فراهم کنند.

وي گفت: يکي از اين اقدامات خوب احداث بازارچه صنايع دستي در دو طبقه توسط شهرداري است که مي تواند در رونق گردشگر در اين مجموعه موثر باشد.

حکمت نيا ابراز داشت: يکي از اقدامات ديگر مي تواند انتقال بانک ملي در اين محدوده و تبديل آن به موزه تخصصي زنديه باشد.

وي در پايان ياد آور شد: مجموعه زنديه با وسعتي فراوان و وجود هتل ها و رستوران هاي مختلف در اطراف آن يک فرصت مهم گردشگري است که بايد با تعريف برنامه هاي فرهنگي رونق بيشتر آن را شاهد باشيم.

نامگذاري روزي به نام کريمخان ابعاد مختلف دارد

پژوهشگر پايگاه پارسه نيز با بيان اينکه اختصاص يک روز به کريمخان زند در تقويم داراي ابعاد مختلف است، گفت: اين امر مي تواند در کنار تاثيرات تاريخي داراي فوايد اجتماعي نيز باشد.

دکتر علي اسدي ابراز داشت: هنوز در بين عوام نام کريمخان به نيکي ياد مي شود و او از معدود پادشاهاني است که مورد توجه است.

وي اظهار داشت: اين موضوع به اين دليل است که کريمخان زند خود را حاکم مردم نمي دانست بلکه تاکيد مي کرد که وکيل و خدمتگذار مردم است.

اسدي افزود: اين نگاه کريمخان به حکومت مي تواند در ابعد اجتماعي و سياسي قابل توجه باشد و لذا نامگذاري يک روز به نام او داراي تاثيرات خوبي در کنار اهميت تاريخي است

وي تصريح کرد: دوران زنديه از جمله دوره هاي قدرت تاريخي ما محسوب نمي شود و دوره اي به لحاظ حکومتي کوتاه است اما با وجود کوتاهي تاثيرات و خاطرات خوبي داشته است.

اين مدرس دانشگاه خاطر نشان کرد: در اين راستا علاوه بر برنامه هاي فرهنگي معرفي آثار به جا مانده از دوران زنديه نيز مي تواند در توسعه گردشگري موثر باشد.

وي ادامه داد: گردشگران خارجي در تعيين مقصد سفر در شيراز به دنبال آثار هخامنشي همچون تخت جمشيد و پاسارگاد هستند و بعد از سفز با مجموعه زنديه آشنا مي شوند که مي توان با اطلاع رساني بيشتر زمان اين آشنايي را پيش انداخت.

اسدي بيان کرد: مجموعه زنديه در واقع هويت تاريخي شهر شيراز است و همان اعتباري را براي شيراز دارد که مجموعه نقش جهان براي اصفهان دارد.

وي اضافه کرد: اين مجموعه ما را به شيراز زمان زنديه و حتي شيراز پيش از زنديه پيوند مي زند و داراي اهميتي فراوان است.

اين باستان شناس ابراز داشت: البته اقدامات پژوهشي نسبت به اين دوره هنوز به حد کفايت نرسيده و اگرچه اقداماتي صورت گرفته اما اين دوره تاريخي در حوزه پژوهشي هنوز جاي کار فراوان دارد.

وي تصريح کرد: پژوهش هاي مختلف چه در حوزه باستان شناسي و تاريخي و چه در حوزه هايي مانند اجتماعي و فرهنگي از نيازهاي اين دوره است.

اسدي خاطر نشان کرد: در حوزه معماري ما شاهد وجود مجموعه زنديه با ويژگي هاي مختلف از جمله تراش سنگ، نوع سنگ ، ستون هايي که به لحاظ مارپيچ بالا آمده اند و موارد فراوان ديگر هستيم که به جا مانده اما در حوزه هاي پژوهشي بايد بيشتر کار شود.

وي ادامه داد: مثلا ما نسبت به دوران صفويه شاهد کتاب هايي بيشتر و پژوهش هاي مختلف هستيم اما نسبت به زنديه به نظر مي رسد هنوز جاي کار باقي است.

در اين راستا شايد پيگيري ثبت جهاني مجموعه زنديه از يک سو و همچنين اختصاص يک روز در تقويم به کريمخان بتواند فعاليت ها را براي استفاده از اين فرصت براي رونق گردشگري و ايجاد اشتغال به همراه داشته باشد