پیام فارس
چالش های جهانی شدن اصیل ترین بافت تاریخی خاورمیانه
شنبه 13 مرداد 1397 - 11:21:38 AM
مهر
پیام فارس - شیراز- نگاهی به بافت تاریخی شیراز به عنوان اصیل ترین بافت خاورمیانه نشان می دهد که برای جهانی شدن آن باید مدیریت یکپارچه در این منطقه رقم بخورد.

 بافت تاریخی در مساحتی حدود 360 هکتار قرار دارد. بافت تاریخی شیراز تنها به بناهای نامداری چون نارنجستان قوام، مسجد نصیر الملک، مسجد، بازار و حمام وکیل، عمارت کلاه فرنگی، سرا و بازار مشیر، مدرسه خان و... خلاصه نمی شود بلکه در این بافت آثاری از دوره زندیه تا قاجاریه را در خود دارد .
از مجموع سه هزار اثر تاریخی که در فارس ثبت ملی شده، نزدیک به 400 اثر در بافت تاریخی قرار دارد. بافت تاریخی شیراز به دلیل ظرفیتها و پتانسیلی که دارد می تواند ثبت جهانی شود .
چند مانع بر سرراه ثبت جهانی بافت تاریخی شیراز است که از آن جمله می توان به توسعه بی حد و اندازه این بافت و تغییر معماری آن اشاره کرد. اما با این وجود انتظار می رود که راهکارهای اساسی برای ثبت جهانی این بافت تاریخی مورد توجه قرار گیرد .
سال گذشته بافت تاریخی بزد ثبت جهانی شد اما برخی از کارشناسان بر این باورند که نگهداری از خانه های تاریخی یزد به سه دلیل بسیار ساده تر از بافت تاریخی شیراز است .
اول اینکه آن قدر که در خانه های بافت تاریخی شیراز تزئینات به کار رفته، در بافت تاریخی یزد به کار نرفته است .
نمای بیرونی بافت یزد هم نمای کاه گلی و خشتی است که در مقایسه با نمای آجری بافت تاریخی شیراز، نگهداری آن بسیار ساده تر و کم هزینه تر است .
اینجا البته عامل دیگری هم دخالت دارد و آن این است که در بافت تاریخی یزد، مردم آن را ترک نکرده اند. همان اندازه که مردم این شهر، صنایع دستی خود را نگهداری کرده اند .
در شیراز اما بافت تاریخی که از آن به عنوان اصیل ترین بافت تاریخی خاورمیانه یاد می شود از ساکنان قدیمی آن خالی شده و عوامل متعدد باعث شده این بافت تبدیل به محلی پر از آسیب های اجتماعی شود .
چه چیزی بافت تاریخی شیراز را از همه بافت های تاریخی شهرهای کهن کشور متمایز می کند. البته برخی ضرب المثل های زبان پارسی هم از همین بافت می آیند . مانند «چاردیواری، اختیاری» که ریشه در سبک درون گرای خانه های بافت تاریخی شیراز دارد .
یک فعال میراث فرهنگی در رابطه با بافت تاریخی شیراز  گفت: در این بافت نزدیک به 400 خانه تاریخی وجود دارد که به ثبت ملی رسیده که این امر یکی از دلایل اصلی شاخص بودن بافت تاریخی شیراز است .

علیرضا گل گلی افزود: بر خلاف شهرهای دیگر کشور که به صورت شطرنجی یا تارعنکبوتی ساخته شده اند، بافت تاریخی شیراز یک هویت مذهبی دارد .
وی ادامه داد: در بافت تاریخی شیراز، به خاطر اینکه خانه ها بر سر بقاع متبرک قرار نمی گیرند، نوعی بافت ستاره ای شکل گرفته این به لحاظ شهرسازی یک امتیاز به شمار می رود، بر خلاف دیگر شهرهای تاریخی دنیا که شاکله ای تارعنکبوتی یا شطرنجی دارند .
این فعال حوزه میراث فرهنگی اظهار کرد: در گذشته رسم بوده که مردم شهرهای ایران، خانه های خود را به سمت آفتاب بسازند اما شیرازی ها خانه های خود را به سمت قبله می ساخته اند و همین باعث شده که ساختار بافت تاریخی شیراز کمی مورب باشد .
وی در رابطه با دیگر ظرفیتهای بافت تاریخی شیراز گفت: علاوه بر ساختار بافت، باید در نظر داشت که یک سوم همه آثار تاریخی ایران در فارس قرار گرفته و از مجموع سه هزار اثر تاریخی که در فارس ثبت ملی شده، نزدیک به 400 اثر در بافت تاریخی قرار دارد .
وی با بیان اینکه بافت تاریخی شیراز چه از منظر تاریخی و چه فرهنگی جایگاه مهمی دارد، ادامه داد: به عنوان نمونه در بافت تاریخی شیراز بزرگانی چون حافظ شیرازی، شوریده شیرازی، ملاصدرا و کسان دیگری مانند عباس دوران بوده اند .
گل گلی افزود: بافت تاریخی شیراز ویژگی های مردم شناسانه خاصی دارد مانند کوچه قهر و آشتی که به خاطر پهنای بسیار باریک آن به این نام معروف شده، بقاع امامزادگان به ویژه حرم مطهر شاهچراغ (ع) و آستانه سید علاالدین حسین (ع)، آرامگاه سیبویه به عنوان کسی که نخستین بار برای عرب ها دستور زبان نوشت، انبوه خانه های تاریخی و... ضمن اینکه این بافت، یک بانک پربار از معماری سبک شیراز به شمار می رود .
این بافت از مشکلات بسیاری رنج می برد که اولین مورد آن سوءمدیریت یکپارچه است که به عنوان نمونه می توان به دادن مجوز برای ساخت مجتمع های تجاری، ایجاد پارکینگ کرد وی در رابطه با مشکلات بافت تاریخی شیراز گفت: این بافت از مشکلات بسیاری رنج می برد که اولین مورد آن سوءمدیریت یکپارچه است که به عنوان نمونه می توان به دادن مجوز برای ساخت مجتمع های تجاری، ایجاد پارکینگ و... اشاره کرد .
وی گفت: در حال حاضر ساخت و ساز گسترده ای در حریم بافت انجام شده که نه تنها حریم بافت تاریخی را مخدوش کرده بلکه باعث شده ثبت جهانی آثار مجموعه زندیه هم به خطر بیافتد .
وی همچنین از عدم نظارت بر بافت تاریخی شیراز انتقاد کرد و ادامه داد: با توجه به اینکه این بافت به عنوان ظرفیت مهمی برای شیراز به شمار می رود باید همه دست به دست هم داد تا از تخریب بافت جلوگیری شود و چالشهای موجود بر سر راه ثبت جهانی بافت را از بین می برد .
گل گلی بیان کرد: برای بافت تاریخی شیراز نیاز به برنامه مدیریتی داریم تا بتوان به این هدف رسید .
در این میان مدیر پایگاه بافت تاریخی شیراز نیز گفت: طرح جامع حفاظت شهری شیراز بخشی از برنامه مدیریتی است که تاثیر بسزایی در تهیه پرونده ثبت ملی و جهانی این بافت تاریخی دارد و امیدواریم بتوانیم در آینده ای نزدیک این محدوده 357 هکتاری را در فهرست یونسکو قرار دهیم .
حسین عباسی مهر با اشاره به اینکه یکی از خصوصیات اصلی ثبت جهانی شدن منحصر به فرد بودن است، افزود: بافت تاریخی شیراز چه از لحاظ خانه های تاریخی و از لحاظ گذرها و دیگر موضوعات نیز قابلیت ثبت جهانی را دارد و منحصر به فرد است اما در کنار این ظرفیتها مشکلاتی هم دارد .
وی به گوشه ای از مشکلات اشاره کرد و ادامه داد: به عنوان نمونه برای اینکه این بافت تاریخی ثبت جهانی شود باید همچنان ساکنان اصیلش در آن سکونت داشته باشند اما متاسفانه در بافت تاریخی شیراز اینگونه نیست و امروزه مهاجران در این بافت زندگی می کنند البته تعداد کمی هم از افراد اصیل این بافت هستند اما با شرایط دشواری زندگی می کنند .
مدیر پایگاه بافت تاریخی شیراز با اشاره به اینکه این بافت تاریخی برای ثبت جهانی شدن باید بالای 95 درصد کالبد خود را حفظ کرده باشد، اظهار کرد: متاسفانه بافت تاریخی شیراز دستخوش تغییرات زیادی شده و طی دهه 70 تاکنون پروژه های بزرگی در این بافت ساخته شده که به عنوان چالشی بر سر راه ثبت جهانی بافت تاریخی شیراز است .
عباسی مهر با اشاره به اینکه این تغییرات کمتر در بافت تاریخی یزد اتفاق افتاده، بیان کرد: در شهر یزد برای ثبت جهانی بافت مدیریت یکپارچه ای بین میراث فرهنگی، مردم و اداره راه و شهرسازی رخ داد اما متاسفانه در شهر شیراز اینگونه نیست و هرکس برای خودش کار می کند .

وی با اشاره به اینکه کل شهر تاریخی شیراز قابلیت ثبت جهانی را دارد، گفت: در این راستا ضروری است همه دست به دست هم داده و برای برون رفت بافت از وضعیت کنونی و رفع چالشهای موجود بر سرراه ثبت جهانی اقدام کرد .
برخی از مسئولان تصور می‌کنند که اگر یک بنای تاریخی را نگه دارند تاریخ را حفظ می‌کنند
یک استاد دانشگاه در حوزه مرمت گفت: بنای تاریخی و تک بنا همان چیزی است که دوستان در شهرداری، عمران و بهسازی و دیگر ادارات به آن فکر می‌کنند اگرچه برخی از مسئولان تصور می‌کنند که اگر یک بنای تاریخی را نگه دارند تاریخ را حفظ می‌کنند، اما این تاریخی نیست که در ذهن ماست. تک بنا تاریخ نمی‌سازد .
امین محمودزاده با اشاره به اینکه اگر تک بنا تاریخ می ساخت می‌توانستیم تخت جمشید را به مکان دیگری منتقل کنیم تا تاریخ حفظ شود، ادامه داد: تاریخ با یک مجموعه پیوسته تعریف می‌شود مجموعه‌ای که فرهنگ ناملموس درون آن نهفته شده یعنی آداب و رسوم، اخلاق، رفتار و فرهنگ‌هایی که به واسطه اثر جاری می‌شوند به همین دلیل اگر یک خانه شیرازی را با خانه‌ای که در اصفهان هست مقایسه کنیم شاید شبیه باشند، اما از نظر فرهنگی شباهتی با هم ندارند
وی با بیان اینکه یک شهر، فرهنگ و آداب و رسومی است که در آن جاری است و باید تلاش کرد که این فرهنگ حفظ بشود افزود: بافت تاریخی، تاریخی از شهرهاست که باید برای حفظ و نگهداری آن تلاش کرد اما متاسفانه بافت تاریخی شیراز طی چند سال گذشته به دلیل اجرای طرحهای مختلف و بی توجهی مسئولان نابود شده است .
محمودزاده بیان کرد: باید هر چه سریعتر برای برون رفت بافت تاریخی از این مشکلات و حفظ و نگهداری هویت این بافت شیراز دست به کار شد .
  حال که مجموعه ساسانی در فارس به ثبت جهانی رسیده، می توان از فرصت بافت تاریخی شهر شیراز نیز بهره جست تا تعداد آثار جهانی استان فارس افزایش یابد و از این مسیر هویت تاریخی شیراز نیز برای همیشه محافظت شود.

http://www.Fars-Online.ir/fa/News/42053/چالش-های-جهانی-شدن-اصیل-ترین-بافت-تاریخی-خاورمیانه
بستن   چاپ