چاپ

پیام فارس - شیراز- بارگاه حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع)، شیراز را به عنوان سومین حرم اهل‌بیت (ع) زینت بخشیده است اما در این میان نبود دسترسی آسان به حرم و همچنین قرار گرفتن آن در منطقه آسیب‌پذیر و کم‌برخوردار باعث بروز مشکلاتی در توسعه گردشگری مذهبی شده است.
حرم شاهچراغ (ع) در بافت فرسوده و تاریخی شیراز قرار دارد که دست‌خوش آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد و فقر است و همین موضوع اطراف حرم را ناامن و نازیبا کرده است؛ از سوی دیگر وجود خانه‌های تاریخی ثبت میراث فرهنگی به ویژه در یکی دو سال گذشته باعث بروز مشکلاتی هم برای میراث فرهنگی و هم برای مجریان طرح توسعه حرم شده است.
در اسفندماه سال گذشته (1396) تخریب شبانه دو خانه سلیمی به شماره ثبت 8998 و خانه منتصری به شماره 8975 واکنش شورای شهر شیراز، شهرداری بافت تاریخی، فرمانداری، استانداری و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و نیز دوستداران میراث فرهنگی را برانگیخت. این خانه‌ها طی سال‌های گذشته توسط مجری طرح توسعه حرم خریداری شده بودند و به‌صورت شبانه تخریب شدند.
همچنین در فروردین ماه سال جاری دبیر انجمن معماران ایران به دلیل ممانعت از تخریب بنایی تاریخی در بافت تاریخی اسکندریه و ضلع شرقی حرم مطهر مورد ضرب و شتم قرار گرفت که پرونده‌ای در این خصوص در کلانتری عباسیه شیراز تشکیل شد.
کمیسیون اصل 90 قانون اساسی مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای نماینده تولیت این آستان را به جلسه کمیته فرهنگی این کمیسیون فراخواند تا در این زمینه توضیحات خود را ارائه دهد. همچنین موضوع تخریب خانه‌های تاریخی در سال 90 و 93 نیز رخ داده بود که پیگیری‌های قضایی در خصوص هیچ یک از این پرونده‌ها به ثمر نرسیده است.
وزارت راه و شهرسازی نیز در حال تدارک طرحی در ذیل طرح تفصیلی شیراز است تا بدینوسیله همه ضوابط و مقررات توسعه حرم مشخص شود و به تصویب رسد.
به دلیل اهمیت طرح توسعه حرم به منظور تسهیل راه‌های دسترسی به حرم مطهر احمدی و محمدی (ع) نخستین جلسه شورای فرهنگ عمومی استان فارس به ریاست امام جمعه جدید شیراز به این موضوع اختصاص یافت.
** تسهیل راه‌های دسترسی به حرم مهم‌ترین موضوع فرهنگی شیراز است
رئیس شورای فرهنگ عمومی استان فارس موضوع تسهیل دسترسی به راه‌های حرم مطهر را مهمترین موضوع فرهنگی شیراز دانست و گفت: این موضوع از لحاظ مذهبی، فرهنگی و تاریخی برای شیراز اهمیتی ویژه دارد.
آیت الله لطف‌الله دژکام شامگاه شنبه 27مردادماه با اشاره به آمار 16 میلیونی زائران حرم شاهچراغ (ع) در سال، خاطرنشان کرد: بر این اساس به صورت متوسط روزی 40هزار نفر به زیارت این حرم می آیند که این تعداد در بعضی ایام سال دهها برابر می شود و مرتب در حال افزایش است.
دژکام عنوان کرد: باید امکان دسترسی برای افزایش تعداد زائران تا 30 میلیون نفر فراهم شود.
امام جمعه شیراز ضمن مقایسه قم و شیراز بیان داشت: توسعه شهر قم پس از انقلاب اسلامی رخ داده است و حرم حضرت معصومه (س) در حاشیه شهر قدیمی قم قرار داشت؛ بنابراین توسعه این حرم بسیار آسان تر از توسعه حرم شاهچراغ (ع) است که دقیقا در وسط بافت تاریخی قرار گرفته است.
رئیس شورای فرهنگ عمومی استان فارس با تاکید بر اینکه ارزش های تاریخی و فرهنگی باید براساس علم و هنر معماری و طراحی حفظ شود، گفت: مساحت 360 هکتاری بافت تاریخی شیراز در عین تاریخی بودن باید زنده باشد؛ درحالی‌که هم اکنون بیشتر ساکنان این بافت ها ایرانی نیستند و بسیاری از خانه های اطراف این مجموعه رها شده است.
وی ادامه داد: طبیعتا نگاه به شهری تاریخی به این شکل تعبیر نمی‌شود و اگر بناست قلب این شهر فعال بتپد و دسترسی مردم به حرم حفظ شود و از سوی دیگر اقتصاد گردشگری را با ظرفیت سی میلیون نفر حمایت کند، باید برای نوسازی و احیای این بافت طراحی عظیمی صورت گیرد؛ زیرا آنچه درحال حاضر مشاهده می‌کنیم با همه ابعادی که دارد، متناسب با نیازهای فعلی نیست.
نماینده مقام معظم رهبری در استان فارس خاطرنشان کرد: اگر مسئولان و مدیران توجه به نگاه هنرمندانه را مد نظر قرار ندهند، نیاز به دسترسی، خود را به شهر تحمیل می‌کند و تغییراتی ایجاد می‌شود که خارج از اراده ماست.
دژکام تأکید کرد: اگر می‌خواهیم این موضوع را مدیریت کنیم و به نتیجه برسیم باید این سوال در اذهان مدیران و تصمیم گیران استان به صورت جدی مطرح شود که چگونه می‌توان همه نیازهای اطراف حرم مطهر را همزمان با حفظ وجهه تاریخی فرهنگی شهر برآورده کرد.
** تدوین سند راهبردی برای توسعه حرم
استاندار فارس نیز در این شورا بیان داشت: شیراز کانون فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی است؛ زیرا حرم شاهچراغ (ع) از قدیم در جایی شکل گرفته که مرکز تجاری و کانون پر تراکم مسکونی بوده و پس از آن، شهر نیز گرد این حلقه توسعه یافته است.
اسماعیل تبادار تسهیل در دسترسی به ابعاد مختلف این مرکز بزرگ مذهبی را امری مهم و دراز مدت توصیف کرد و ابراز داشت: باید برنامه‌های جامع کوتاه مدت، بلند مدت و دراز مدت به عنوان یک سند چشم‌انداز تدوین شود تا هر مسئولی بر اساس سیاست‌های تبیین شده مسیر را دنبال کند؛ ضمن آنکه بتواند بنا بر نیاز‌های روز بر آن بیفزاید.
وی با بیان اینکه کارگروهی با متولی‌گری معاونت عمرانی استانداری فارس با هدف‌ مطالعه طرح توسعه حرم مطهر تشکیل شده تا پراکندگی مطالعات را سامان دهد، هدف از این فعالیت‌ها را تدوین سند راهبردی با پرداختن به ضرورت‌ها عنوان کرد.
استاندار فارس بیان داشت: از چهار هزار هکتار بافت فرسوده د راستان، یک هزار و 800 هکتار بافت فرسوده در شیراز قرار دارد که نگین اصلی آن با 360 هکتار بافت تاریخی در اطراف حرم شاهچراغ (ع) است و قطعا همه متولیان هم می‌خواهند تسهیل ایجاد کنند و هم می‌خواهند بافت تاریخی را حفظ کنند و هیچکس بنا ندارد بافت را بدون در نظر گرفتن نقشه جامع تخریب کند.
** پیشنهاد تبدیل خیابان های اطراف حرم به پیاده راه
نایب رئیس شورای فرهنگ عمومی استان فارس با استقبال از پیشنهادهای یک استاد دانشگاه شیراز در این نشست تاکید کرد: باید حریمی را برای حرم تعریف کنیم و در آن منطقه پارکینگ‌هایی احداث کنیم؛ همچنین خیابان های مرتبط با حرم به پیاده‌راه‌هایی بدل شود که جا‌به‌جایی در آن با ماشین های برقی صورت گیرد.
تبادار با بیان اینکه مشاورین این طرح، شهرداری و نیز وزارت راه باید در زمینه تهیه نقشه‌ها و طرح‌ها هرچه زودتر تعیین تکلیف کنند، ابراز امیدواری کرد کارگروه ویژه عمرانی با همکاری متولیان حرم بیش از گذشته با یکدیگر همکاری داشته باشند تا شاهد بهبودیافتن این کارکرد نسبت به گذشته باشیم.
** بهره گیری از مشاور خارجی برای احیای حیات اقتصادی و اجتماعی در بافت قدیم شیراز
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در این جلسه عنوان کرد: سازمان میراث فرهنگی از دو سال پیش با مشاوری خارجی عقد قرارداد کرده است تا به موضوع یکپارچگی میراث تاریخی در بافت فرسوده بپردازد.
مصیب امیری ادامه داد: در این راستا، بازسازی سیستم جامع حمل و نقل و زنده سازی اقتصادی و اجتماعی این بافت در دستور کار بوده است و همچنین بیش از 10 هزار پلاک بافت تاریخی ثبت شده است.
این مقام مسئول یکی از دلایل عدم تغییر در بافت تاریخی را اقداماتی مقطعی عنوان کرد که در گذشته صورت گرفته و مشکلاتی ایجاد کرده است.
امیری ابراز داشت: از آنجا که راه‌های دسترسی نهایتا به حرم ختم می‌شود نیاز به احداث پارکینگ در این منطقه ضرورت دارد؛ زیرا بخش بسیاری از کوچه‌های اطراف به پارکینگ خودرو بدل شده است درحالی که مسافران به دلیل ناآشنایی با منطقه همچنان با مشکلات رفت و آمدی مواجه هستند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس اعلام آمادگی کرد که با ارائه طرح‌های کارشناسی تلاش خود را در این زمینه بیش از پیش ادامه دهد.
** با کارشناسان بومی مشورت کنید
پس از این سخنان، نماینده ولی فقیه در استان فارس گفت: احساس اینکه این همه کار می‌کنید، در شهر وجود ندارد.
دژکام ادامه داد: یکی از انتقادهای وارده این است که از کارشناسان بومی نظرخواهی نشده است؛ گرچه حضور کارشناسی خارجی ارزشمند است، اما اگر با کارشناسان این شهر تعامل صورت نگیرد، شاهد پیشبرد امور نیز نخواهیم بود.
وی ادامه داد: با اینکه هرکس در گوشه ای کاری انجام دهد، موضوع حل نمی‌شود؛ بلکه این شهر باید بداند که در آینده چه می‌خواهد و صاحبان اندیشه باید متوجه این موضوع باشند که مساله حرم سوم اهل بیت مساله همه شهروندان است، نه تنها چون شهروند هستند، بلکه از آنجا که میزبان بسیاری از زائران از سراسر جهان هستند.
** دست شهرداری برای هر گونه تغییر در بافت تاریخی بسته است
در ادامه، شهردار شیراز در این جلسه ابراز داشت: موضوع کارشناسی دقیق سال‌های سال محل بحث کارشناسان‌ بوده است.
حیدر اسکندرپور بیان کرد: در بافت تاریخی با محدودیت هایی مواجه هستیم که از سوی شورای شهر اعمال شده و به تازگی نیز ابلاغ شده است.
وی با بیان اینکه بر اساس طرح تفصیلی بافت تاریخی هرگونه تغییر در گذرها منوط به تصویب شورای شهر است؛ یعنی شهرداری برای حتی برای تغییری جزئی نیز باید از مسیر های قانونی اقدام کند و این ابلاغیه کاملاً دست شهرداری را برای تغییرات جزئی می‌بندند.
شهردار شیراز با اشاره به اینکه طرح جامع ترافیک شیراز در دانشگاه شیراز در دست تهیه است، افزود: به دلیل آماده نبودن طرح جامع ترافیک با ابلاغ طرح تفصیلی موافق نبوده‌ایم، هم‌اکنون نیز خواستار پیگیری موضوعات یادشده در کارگروهی ویژه هستیم تا یک بار دیگر اتفاقاتی که تا امروز رخ داده، رصد و مطالعه شود و تصمیمات لازم بر این اساس گرفته شود.
** میراثی بودن برخی بناها ثابت نشده است
تولیت آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) نیز در این نشست ابراز داشت: توسعه حرم در ابعاد مختلف ضرورت دارد که بخشی از این توسعه به‌صورت فیزیکی در مناطق معروف به 57 هکتاری در جریان است و ممکن است موانعی در این مسیر بر سر راه باشد.
آیت الله سید علی اصغر دستغیب بیان داشت: عمده بناهای موجود در این منطقه بناهای میراثی و تاریخی است؛ البته کسی تردید ندارد اگر بنایی واقعا میراثی است باید حفظ شود و ما نیز اهتمام کامل داریم به اینکه اینها به عنوان آثار ماندگار حفظ شود.
وی افزود: بخش دوم از این بناها آنهایی است که میراث فرهنگی بودنشان ثابت نشده است که اگر در این موراد همه باهم هماهنگی کنند، مشکلات حل می‌شود.
دستغیب ادامه داد: برخی از این ‌خانه‌های خشت و گلی مامن معتادان است و برخی از آن‌ها حتی مراکز فساد و منکرات برپا است. بناست اینها همچنان مانع و سد راه باشند یا برای اینها می‌توان تکلیفی معین کرد؟
تولیت آستان شاهچراغ (ع) ابراز داشت: اگر طرح توسعه حرم از 50 سال پیش تاکنون صورت نمی‌گرفت، هم اکنون حرم به چه صورت بود؟ همین موضوع را باید برای آینده نیز در نظر داشته باشیم و وضعیت آن زمان را با امروز بسنجیم.
وی با بیان اینکه کسی در بحث توسعه حرم اصرار بر تک روی ندارد، ابراز داشت: موضوع مهم این است که حرکتی در جهت‌ تسهیل راه‌های ورودی به حرم مطهر داشته باشیم و در این زمینه از استاندار، شهردار، مدیریت راه و شهرسازی و همه افرادی که به نوعی در مسائل اجرایی نقش دارند، تقاضا دارم که به این امر اهتمام ورزند.
دستغیب با اشاره به آیه واعتصموا بحبل الله ولا تفرقوا عنوان کرد: حرم های مطهر یکی از نمادهای دوستی با اهل بیت است که باید ایجادکننده وحدت و مودت باشد و مباحث توسعه و عمران حرم نباید سبب تفرقه و سوء تفاهم شود.
آسان کردن راه های دسترسی به حرم شاهچراغ (ع) در حالی به عنوان دستورکار اصلی جلسه شورای فرهنگ عمومی استان فارس مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت که به گفته معاون اجرایی این آستان مقدس، نبود راه های دسترسی به مانعی فراروی حضور شهروندان شیرازی برای زیارت تبدیل شده است.
حسین کیانی می گوید: وضعیت کنونی راه های دسترسی به حرم مطهر به گونه ای است که زائران از مسیری که وارد می شوند، قادر به بازگشت از همان مسیر نیستند و از این رو، ایجاد راه های جدید در چهار محور را پیشنهاد کرده ایم.
پیشنهاد تغییر در خطوط قطار شهری (مترو) شیراز و ایجاد ایستگاه هایی در نزدیکی حرم از دیگر مباحثی بود که در جلسه شورای فرهنگ عمومی استان بدان پرداخته شد.
باید منتظر بود و دید که نتیجه کارگروه های تخصصی با حضور متولیان امور می تواند به راهکاری منجر شود که به صورت همزمان، صیانت از تاریخ شهر شیراز و ایجاد راه های دسترسی جدید برای حرم مطهر را دنبال کند یا خیر.
در این مسیر، 2 نکته طرح شده در سخنان تولیت آستان مقدس مبنی بر ضرورت پرهیز از تکروی در توسعه حرم و خودداری از تبدیل این موضوع به مبحثی برای تفرقه قابل توجه به نظر می رسد که می تواند بستری برای دست یافتن به راهکاری مرضی الطرفین را فراهم نماید.