چاپ

پیام فارس- جامعه عشایری استان فارس مانند سایر جوامع شهری و روستایی نیازمند ایجاد زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی است تا برای آسیب ها و معضلاتی که اکنون این قشر با آن درگیر هستند، چاره اندیشی شود.
نبود مطالعات و آگاهی کافی درباره جوامع عشایری در زمینه معضلات اجتماعی باعث شده که بعد از اسکان عشایر در حاشیه شهرها و کلان شهرها این قشر در دام معضلات عدیده ای بیفتند و با انواع مشکلات مواجه شوند.
برای پیشگیری از بروز بعضی معضلات و آسیب های اجتماعی،کارهایی نه چندان کافی در جوامع شهری انجام شده اما انجام این اقدامات در مناطق عشایری استان فارس براساس اظهارات مسئولان و کارشناسان این حوزه تقریبا در حد صفر بوده است.
فارس با داشتن 27 هزار خانوار و 150 هزار نفر جمعیت عشایری، یکی از قطب های عشایر کشور محسوب می شود و بر اساس ساختار ایلی عشایر، سه ایل بزرگ قشقایی، خمسه و لر به همراه هشت طایفه مستقل، جامعه عشایری این استان را تشکیل می دهند.
ایل قشقایی فارس شامل شش طایفه دره شوری، شش بلوکی، عمله، فارسیمدان ،کشکولی بزرگ و کشکولی کوچک می شود و ایل خمسه نیز پنج طایفه باصری،کردشولی ،عرب ،نفر و بهارلو را در بر می گیرد.
ایل لر ممسنی این استان نیز شامل چهار طایفه بکش ، جاوید ،دشمن زیاری و رستم می شود و همچنین ایل لر بویراحمد علیا با 9 طایفه به همراه هشت طایفه مستقل خانواده بزرگ ایلیاتی استان فارس را تشکیل می دهند که این جامعه 5/3 درصد از جمعیت فارس و 5/12 درصد از عشایر کل کشور را شامل می شود.
عشایر فارس در 67 درصد از عرصه های مرتعی در مناطق ییلاقی و قشلاقی این استان پراکنده شده اند.
زندگی عشایری توام با کوچندگی دارای پیشینه تاریخی بسیار طولانی در ایران بوده و تا حدود یک قرن پیش بخش عمده جمعیت کشور را عشایر تشکیل می دادند و طی قرون متمادی این قشر از نقش اجتماعی ،اقتصادی و اقتدار سیاسی زیادی برخوردار بوده که معیشت آنها نیز با استفاده از فرآورده های دامی مبتنی بر کوچ به منظور بهره از چراگاه های طبیعی در مناطق ییلاق(سردسیر) و قشلاق(گرمسیر) تامین می شده است.
در طی یک قرن اخیر به دلیل تغییر سبک زندگی و گسترش تکنولوژی رفته رفته از جمعیت عشایر ایران کاسته و بر جمعیت شهرنشین آن افزوده شده است.

** متولیان بسیار، مطالعه در حد صفر
ارائه خدمات عمرانی و زیرساختی به عشایر بر عهده سازمان امور عشایر کشور است اما خدمات رسانی فرهنگی و اجتماعی به این گروه تا حدود 2 سال پیش متولی خاصی نداشت و دستگاه های فرهنگی کشور به هر دلیلی از زیر بار آن شانه خالی می کردند تا اینکه در سال آخر دولت اول دکتر حسن روحانی طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر در آذر ماه 95 به تصویب هیات دولت رسید و در دی ماه همین سال نیز این طرح به دستگاه های اجرایی ابلاغ شد.
براساس این طرح 18 دستگاه متولی فرهنگی کشور موظف به ارائه خدمات به جوامع عشایری نیز همانند جوامع شهری و روستایی شدند.
حدود 2 سال از تصویب طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر کشور می گذرد اما به گفته کارشناسان و فعالان این حوزه هنوز تحولی در زمینه آموزش مسائل فرهنگی،هنری و اجتماعی عشایر استان فارس ایجاد نشده است.

** فرهنگ عشایر متولی ندارد
دبیر جمعیت جوانان عشایر استان فارس گفت: در الفبای مسائل اساسی و مهم حوزه عشایر فارس مانده ایم و اکنون در تامین معاش و نیازهای اولیه جامعه عشایری این استان نظیر ایل راه، مرتع، علوفه، آب دام و شرب، و... با مشکل جدی مواجه هستیم و در این شرایط ، وضعیت خدمات رسانی فرهنگی و اجتماعی به این قشر نیز به مراتب وخیم تر است.
مهران نامداری افزود: متاسفانه هیچکدام از دستگاه ها و ادارات دولتی خودشان را متولی مسائل فرهنگی و پیشگیری از آسیب های اجتماعی جامعه عشایری فارس نمی دانند که این مساله بزرگترین مشکل این حوزه بشمار می رود.
مسئول کانون فرهنگی و هنری استاد محمد بهمن بیگی ادامه داد:تاکنون طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر در استان فارس در عمل ناکام مانده و تنها بعضی دستگاه های فرهنگی برنامه های تکلیفی و ابلاغی که در گذشته نیز اجرا می شده مانند موسیقی اقوام را به نام برنامه های زیرمجموعه طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر عنوان می کنند که بیشتر به رفع تکلیف می ماند.

** فرهنگ غنی عشایر در معرض زوال
نامداری اظهار داشت: استعدادها و ظرفیت های عظیمی در حوزه مسائل فرهنگی و گردشگری عشایر نظیر فرش، موسیقی سنتی، صنایع دستی،زبان و ادبیات و... وجود دارد که رفته رفته در حال نابودی است.
وی با اشاره به اینکه عشایر در تعریف به کوچ رو و نیمه کوچ رو و اسکان یافته تعریف می شوند گفت: جمعیت عشایر استان فارس اگر با احتساب گروهی که در حاشیه شهرهای استان فارس ساکن شده اند محاسبه شود تعداد آنها از مرز یک میلیون نفر نیز عبور خواهد کرد.

** بی توجهی به مسائل فرهنگی و اجتماعی عشایر، دامنگیر شهرها می شود
دبیر جمعیت جوانان عشایر استان فارس اظهار داشت: بسیاری از آسیب های اجتماعی شهرهای بزرگ استان فارس از جمله شیراز، از محله های حاشیه ای این شهر نشأت گرفته که این مساله ناشی از بی توجهی به جامعه عشایری و روستایی است.
وی ادامه داد: به دلیل تامین نشدن معاش اقوام عشایری،این قشر به حاشیه شهرهای بزرگتر مهاجرت کرده اند و در این مرحله به دلیل ناآشنایی با آسیب های اجتماعی و همچنین نبود آموزش های لازم فرهنگی و اجتماعی در مورد این افراد مانند نوزادی که در مقابل بیماری ها واکسینه نشده به دام معضلات اجتماعی کشیده خواهند شد.
براین اساس نامداری پیشنهاد کرد آموزش اجتماعی مورد نیاز جامعه عشایری کوچ رو و ساکن در حاشیه شهرها در قالب برنامه ریزی های فرهنگی و هنری به این افراد داده شود.
آسیب های اجتماعی متعددی مانند تاثیرات منفی فضای ناسالم مجازی و ماهواره،اعتیاد به مواد مخدر سنتی و صنعتی و طلاق در جوامع عشایر کوچ رو ، رو به افزایش است هر چند آماری در این زمینه وجود ندارد.
دبیر جمعیت جوانان عشایر استان فارس اظهار داشت: در طول تاریخ ، عشایر همواره مرزداران و پاسداران امین ایران بوده اند و در سخت ترین بزنگاه های تاریخی به کمک کشور آمده اند اما تنها در زمان های خاص با صفت هایی همچون غیور و غیرتمند خطاب و بعد از آن به فراموشی سپرده می شوند.

** جلسه های بسیار
مدیر کل امور عشایر استان فارس اعلام کرد:هر اقدام فرهنگی که برای جوامع شهری و روستایی انجام می شود در قالب طرح جامع فرهنگی و مذهبی می بایست در جوامع عشایری نیز انجام شود که این طرح در ابتدای سال 96 در شورای فرهنگ عمومی و شورای عشایری استان فارس نیز مصوب و دستگاه های فرهنگی این استان موظف به اجرای آن شدند.
روح الله بهرامی اضافه کرد:برای اجرای هدفمندتر این طرح جلسات مشترکی نیز بین سازمان امور عشایر فارس و 18 دستگاه متولی کار فرهنگی در جوامع عشایری برگزار و حتی تفاهم نامه هایی نیز منعقد شد.
وی با اشاره به اینکه پیشگیری از آسیب های اجتماعی در حوزه عشایر نیز در طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر پیش بینی شده، گفت: همانگونه که دبیرخانه آسیب های اجتماعی در حوزه معاونت سیاسی و اجتماعی استانداری ایجاد شده ضروری است که چنین دبیرخانه ای مربوط به جامعه عشایری نیز در استان فارس تشکیل شود.
بهرامی اظهار داشت: فرهنگ،نوع سکونتگاه و بسیاری از ابعاد زندگی جامعه عشایری متفاوت از جوامع شهری و روستایی است، بنابراین می تواند بخشی از آسیب های اجتماعی حوزه عشایری متفاوت و متاثر از نوع زندگی عشایری باشد و به همین دلیل نیاز است که بصورت تخصصی این مساله مورد بررسی قرار گیرد.
وی ادامه داد: اداره کل امور عشایر استان فارس دستگاهی فرهنگی نیست و به همین دلیل تاکنون مطالعات و پژوهشی در بحث آسیب های اجتماعی جامعه عشایری انجام نداده و متاسفانه سایر دستگاه های حوزه فرهنگی و اجتماعی این استان نیز در این خصوص کاری انجام نداده اند.
بهرامی با اشاره به اینکه با اجرای طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر می توان بخشی از مسائل فرهنگی این حوزه که تاکنون مغفول مانده بود را احیا و به گسترش فرهنگ عشایری نیز کمک کرد،افزود: اکنون 18 دستگاه متولی فرهنگی فارس مکلف هستند که همه فعالیت هایی که در حوزه روستا و شهر انجام می شود را در حوزه عشایری نیز از محل منابع اعتباری خودشان انجام دهند و همچنین سازمان برنامه و بودجه نیز مکلف به تامین اعتبار این طرح شده است.
وی بیان کرد: برگزاری جشنواره ها،مراسم آئینی و سنتی ،یادواره شهداء در مناطق عشایری پیش بینی شده که از جمله این مراسم می توان به برگزاری مسابقات تیراندازی با تفنگ برنو در 15 مهرماه جاری برای خانواده های شهدا عشایر کشور در استان فارس اشاره کرد که بنیاد شهید به عنوان یکی از عضوهای طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایری،عمده منابع مالی آن را تامین خواهد کرد.

** کارهایی که شده
رئیس اداره ساماندهی و امور هماهنگی عشایری استان فارس گفت: ارگان های فرهنگی نظیر سازمان تبلیغات اسلامی،میراث فرهنگی،صنایع دستی و گرشگری، اوقاف و امور خیریه ،فرهنگ و ارشاد اسلامی ،آموزش و پرورش، بنیاد شهید و ... در طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر مکلف شدند که همانند جوامع شهری خدمات فرهنگی و مذهبی به جامعه عشایری نیز ارائه کنند.
اسماعیل زارعی عنوان کرد: سازمان تبلیغات اسلامی در ماه رمضان امسال به 18 منطقه عشایری فارس مبلغ اعزام کرد که اقوام و عشایر این مناطق با احکام و موارد دینی آشنا شوند.
وی افزود: اداره کل ورزش و جوانان فارس نیز در بعضی از کانون های توسعه عشایری استان ،امکانات ورزشی به جوامع عشایری ارائه کرده است.
وی ادامه داد: با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس مقرر شده کتابخانه های سیار در مناطق عشایری این استان احداث و همچنین مراکز یادگیری محلی در کانون های توسعه عشایری واقع در شهرستان داراب نیز باید توسط آموزش و پرورش فارس ایجاد شود.
وی اضافه کرد: در قالب طرح جامع فرهنگی و مذهبی عشایر مقرر شده کارگروه گردشگری عشایری نیز با همکاری اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری فارس ایجاد شود.
زارعی اظهار داشت: وظایف اداره کل امور عشایر استان فارس در طرح جامع فرهنگی عشایری اینگونه تعریف شده که موارد مورد نیاز فرهنگی و مذهبی جوامع عشایری از طریق این اداره کل شناسایی و برای تامین به دستگاه های متولی فرهنگی اعلام شود و همچنین هماهنگی های لازم در خصوص جمع بندی سالانه اقدامات 18 دستگاه فرهنگی استان و ارسال گزارش ها به دبیرخانه کارگروه نیز از وظایف اداره کل امور عشایر فارس عنوان شده است.
وی ادامه داد: 102 نقطه تحت عنوان کانون توسعه عشایری در سراسر مناطق عشایری استان فارس وجود دارد که دستگاه های متولی حوزه فرهنگی،ورزشی و اجتماعی می توانند در این محل ها خدمات مورد نیاز جوامع عشایری فارس را ارائه دهند و همچنین ادارات متولی نیز براساس سرانه اعتباری خود و جمعیت عشایری استان می توانند سالانه تعدادی از این کانون های توسعه عشایری را تجهیز کنند.
رئیس اداره ساماندهی و امور هماهنگی عشایری استان فارس اظهار داشت: وظایف سازمان امور عشایر در حوزه عمرانی تعریف شده و این نهاد اعتباری در حوزه فرهنگی ندارد و به همین علت دولت دستگاه های متولی این حوزه را مکلف کرده که اقداماتی که در شهرها انجام می دهند را در جوامع عشایری نیز پیگیری کنند.