چاپ

پیام فارس - شیراز - نخستین روز از سال خورشیدی در تاریخ ایران کهن به نام عید نوروز نام گذاری شده که آغاز فصل بهار است و این آیین باستانی نیز همیشه تداعی کننده شادی ها و پیوند دوباره دوستی ها بوده و کدورت ها کنار گذاشته می شود.
به گزارش ایرنا،این عید ملی نماد دوستی، شادی ،نوآوری و بیرون راندن نفاق است و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
بر اساس روایات، آغاز نوروز به بابلیان نسبت داده می شود و در ایران نیز به سال 538 قبل از میلاد که حمله کوروش کبیر به بابل صورت گرفت، سرآغاز این جشن ملی می دانند اما برخی تاریخ نویسان بر این باورند که بنیانگذار نوروز زرتشت بوده است.
خانه تکانی، پوشیدن لباس نو، عیدانه، دید و بازدید و آراستن سفره هفت سین که با سیر، سماق، سنجد، سمنو ،سکه، سیب و سبزه که هرکدام نماد خاصی دارد و اضافه شدن قرآن مجید، آینه و شمعدان، سُنبل، ماهی گُلی و تخم مرغ رنگ شده از جمله رسم های عید نوروز است که همه ساله در آغاز سال نو و با زدن تفالی بر خواجه اهل راز،صورت می گیرد و سپس سفرهای نوروزی آغاز می شود.
**حاجی فیروزه، سالی یک روزه
اما حاجی فیروز که چهره افسانه ای و محبوب در میان مردم دارد، فردی است که با سیاه کردن چهره خود، پوشیدن لباس و کلاه قرمز رنگ، گیوه های نوک تیز و در حالی که دایره زنگی را در دست دارد، پیش از شروع عید با حضور در محلات با خواندن اشعاری همچون حاجی فیروزه سالی یک روزه،ارباب خودم سلام علیکم،خبر آمدن میر نوروزی را با حرکات موزون می دهد و مردم نیز به او پاداش می دهند.
** پریدن از روی آتش
بر افروختن آتش و پریدن از روی آن، با فلسفه های مختلف از دیگر سنت هایی است که در شامگاه سه شنبه آخر سال و با نام چهارشنبه سوری برگزار می شود.
برخی از تاریخ نویسان بر این باورند که فلسفه آتش در روزگار کهن این بوده که ایرانی ها برای کسانی که در قید حیات نیستند احترام ویژه ای قایل هستند و در شب چهارشنبه رسم بر این بوده که با بر افروختن آتش بر روی پشت بام ها ، موجب می شود درگذشتگان خانه خود را گم نکنند.
اما برخی دیگر از پژوهشگران نظریه دیگری را دارند و می گویند چهارشنبه سوری یادبود عبور سیاوش یکی از شخصیت های شاهنامه از روی آتش است که به خیانت به پدر متهم می شود و به توصیه موبدان برای رفع اتهام از آتش گذر می کند و بی گناهیش را به اثبات می رساند.
با این حال، این سنت فلسفه وجودی آن هر چه باشد در تاریخ ایران باستان با آتش زدن یک بوته و پریدن از روی آن و خواندن اشعاری پیش از آمدن عید نوروز برگزار می شده اما هم اینک چند صباحی است در ایران این مراسم رنگ و بوی دیگری به خود گرفته و با انفجار ترقه ها آن هم با صدای مهیب و دود ناشی از آن بی شباهت به میدان جنگ نیست.
با لوث شدن این آیین نه تنها برخی افراد نیز مجروح می شوند، بلکه شاهد تلفات جانی هم بوده ایم و افزون بر اینها، موجب آتش گرفتن درختان و بر جای گذاشتن چهره زشتی در معابر می شود که با فلسفه پریدن از روی یک بوته کوچک آتش و به جا آوردن این رسم، تفاوت بسیاری دارد، اگرچه هشدار ها نیز در این مورد نسبتا اثر گذار بوده است.
قاشق زنی و نشستن فال گوش در محلات توسط جوانان از دیگر سنت های چهارشنبه سوری است که هنوز هم رواج دارد.
** روز طبیعت ( سیزده بدر )
مردمان ایران زمین از دیر باز در روز سیزده فروردین که به نام سیزده بدر شهرت دارد در کنار خانواده خود به مکان های تاریخی و طبیعی همچون دشت و دمن و باغ ها می روند و به رسم این روز که به نحوی نحس خوانده می شود به تفریح می پردازند.
گِره زدن سبزه توسط جوان ها با نیت به اینکه گره مشکلات آنها باز شود یکی از رسم های این روز است و مردم نیز سبزه های خود را در دل طبیعت رها کرده و به شادی می پردازند.
** بازی های مرسوم سیزده بدر
مردم در این روز همراه با خانواده خود به بازی های دسته جمعی که بیشتر جنبه بومی محلی دارد می پردازند، هفت سنگ، یک قُل 2 قُل که با پنج سنگ بازی می شود، الک دو لک، حلال و حروم که با توپ و چوب بازی می کنند، وسطو، گُرگم به هوا، چوب بازی با ساز و دُهل و خواندن ترانه عمو سبزی فروش خود را سرگرم می کنند.
همچنین قایم موشک بازی، طناب کشی، پریدن از روی طناب، کلاغ پَر، لِی لِی بازی، 6 خانه که بعدها این بازی پیشرفت کرد و به هشت خانه،10 خانه که بسیار سختر شد، تغییر یافت و عمو زنجیر باف از جمله بازی هایی بود که علاوه بر روز سیزده در ایام تعطیلات نوروز بر پا می شد.
** دغده ای به نام مشق عید
اما آن چیزی که بیشتر در ایام نوروز دغدغه دانش آموزان مقطع ابتدایی را به دنبال داشت، نوشتن مشق عید بود که بیشتر برای دانشن آموزان مقطع ابتدایی توسط معلم ها گفته می شد که بسیار زیاد بود، بیشتر دانش آموزان که می دانستند باید در ایام نوروز از روی کتاب فارسی بنویسند به پیشواز آن رفته و از چند روز مانده به ایام عید شروع به نوشتن می کردند.
برخی دانش آموزان نیز زرنگی می کردند و تا آیین تحویل سال مشق خود را تمام کرده و برخی دیگر که بازیگوش بودند تا روز سیزده بدر هم مبادرت به نوشتن مشق می کردند. همچنین نوشتن مشق درشت که قلم آن از نی ساخته شده بود و توسط معلم ها و یا افراد بزرگتر با تیغ تراشیده می شد، تکلیف خود را که بیشتر اشعار بود انجام می دادند.
زمانی که قلم نی بر دوات پرُ از مرکب می کردند و بر روی کاغذ می نوشتند صدای عجیبی که ناشی از کشیده شدن قلم نِی بر روی کاغذ بلند می شد، از چند متری مشخص بود که بچه ها دارند مشق درشت می نوشتند و خیلی هم مواظب بودیم که جوهر روی فرش نریزد که تنبیه والدین به دنبال داشت.
البته پس از انقلاب اسلامی نوشتن مشق عید تبدیل به پیک نوروزی شد اگرچه این تکلیف هم دغدغه های خاص خود را داشت اما پیک نوروزی هم 2 سالی است از سبد مشق دانش آموزان مقطع ابتدایی حذف شده و خشنودی همه را فراهم کرده است.
** عید نوروز در سایر کشور ها
علاوه بر کشورمان، عید نوروز با آیین های متفاوت در کشورهایی نظیر، تاجیکستان، آذربایجان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، آلبانی، ترکمنستان، ازبکستان، کوزوو، کردستان عراق و گرجستان نیز جشن گرفته می شود.
زکوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
چو گل گر خرده‌ای داری خدا را صرف عشرت کن که قارون را غلط‌ ها داد سودای زراندوزی
سخن در پرده می‌گویم چو گل از غنچه بیرون آی که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی
از: حمید رضا خلیقی
7368 /1876