چاپ

پیام فارس - شیراز- دروازه پیر شبیب و امامزاده ای به همین نام که از آثار دوره قاجاریه در داخل شهر جهرم هستند، یادگارهایی از زمان محله بندی جهرم است که نیاز به مرمت و توجه دارند.
در سال 1250 تا 1256 قمری، حاکم جهرم به نام حاج محمدحسن خان ذوالقدر دیواری پیرامون نصف شهر جهرم ساخت. شش محله گازران، صحرا، دشتاب، اسفریز، سنان و کلوان داخل این حصار قرار داشتند و بقیه محلات خارج از این شهر قرار گرفته بودند. این حصار پنج دروازه به نام‌های دروازه گاوکشی، دروازه خان، دروازه پیرشبیب، دروازه بی‌بی و دروازه قبله داشت که از این پنج دروازه فقط دروازه پیرشبیب باقی مانده است.
این دروازه در ضلع شمالی باروی شهر و جنب امامزاده پیرشبیب و در مسیر قافله‌روی شیراز به جهرم ساخته شده بود.
ورودی این دروازه دو لنگه در چوبی بزرگ با طا‌قنمایی گچ‌ بری شده در بالای آن است. بر بالای طاق ‌نما کتیبه‌ای سنگی نصب شده که در آن جملاتی در مدح ناصرالدین شاه و فرمان او برای اخذ مالیات نوشته شده و در آخر نیز به تاریخ ساخت آن در سال 1268 قمری اشاره شده است.
بر اساس گفته‌های افراد قدیمی منطقه قلعه نرگسی، درهای چوبی دروازه پیرشبیب در اصل متعلق به قلعه نرگسی بوده است و در زمان ساخت این دروازه این درها از قلعه نرگسی که مخروبه شده بود به اینجا منتقل ‌شد.
** ساختار دروازه پیرشبیب
این دروازه دو در چوبی بزرگ و طاق‌ دار است که در یک طرف آن یک ایوان تعبیه شده که روی دیوارهای آن نقوش و نوشته‌هایی وجود دارد و طرف دیگر محل دفن امامزاده پیرشبیب است.
ارتفاع گنبد دروازه تا کف 5 متراست و بالای این دروازه کتیبه‌ای است که تاریخ 1268 قمری روی آن حک شده‌است. عمده مصالح به کار رفته در این بنا، لاشه سنگ با ملات گچ است.
در بدنه‌ دیوار این دروازه از چند طاق تو در تو تشکیل شده است و 6 کتیبه دارد. همچنین سنگ قبرهای یادبودی متعلق به افرادی که در کربلا یا کاظمین دفن شده‌اند در دیوار دروازه گذاشته شده است. بر روی این سنگ‌ها با خطی زیبا آیاتی از قرآن، نام، تاریخ، محل فوت آنها، اشعار و طرح‌هایی مثل تفنگچی سوار بر اسب، شکار، گل و بوته و نقش مردانی در لباس‌های قاجاری و شیر دیده می‌شود.
در دوطرف در ورودی، دو دیوار قوسی‌شکل و پیش‌آمده ساخته‌اند که علاوه بر جنبه زیبایی بنا، برای استقرار نگهبانان و محافظان در بالای آن کاربرد داشته است. در پشت دیوار یا ستون قوسی سمت چپ یا شرقی، پلکانی آجری و گلی وجود دارد که با 12 پله و یک پیچ به بالای دروازه وصل می‌شود. در بالای پلکان یک سرپله کوچک آجری در سال‌های اخیر ساخته‌اند. در داخل این دیوار و مجاور دروازه سقاخانه‌ای کوچک از آجر و گل ساخته‌اند که مردم هنوز در آن شمع روشن می‌کنند. این دیوارهای قوسی پیش‌آمده از سنگ، گچ و ساروج ساخته شده‌اند که در تعمیرات بعدی آن را سیمان‌کاری کرده‌اند.
بعد از در ورودی، دالانی با دو سکو که با طاق ضربی پوشیده شده، است. دالان از دو سمت به دو اتاق وصل می‌شود که با ستون‌هایی با کادربندی، گوشه‌بندی‌ها و طاق‌های ضربی پوشیده شده‌اند و فضایی مانند یک شبستان کوچک را به وجود آورده‌اند. از این اتاق‌ها محافظان و سربازان دروازه استفاده می‌کرده‌اند. به نظر می‌رسد در گذشته بین دالان‌ها و اتاق‌ها، دهانه‌هایی باز و طاق‌دار وجود داشته که بعدها با سنگ مرمر پوشیده شده است و در دهانه‌های بالای آن دو پنجره فلزی بزرگ مشبک کار گذاشته‌اند و به این ترتیب دروازه را از امامزده پیرشبیب جدا کرده‌‌اند.
دو طرف این دروازه سکوهایی به عرض 5/4 متر و با ارتفاع یک متر ساخته شده است. سکوی غربی حالت قدیمی خود را حفظ کرده و با آجرهای تخت، فرش شده است. دهانه بالای آن بعدها با یک نوع آجر چینی تزئینی به صورت پنجره‌ای مبک درآمده است.
اتاق‌های شرقی قبلاً به قبرستانی متصل بوده که از حدود 40سال پیش کسی را در آن دفن نمی‌کنند و متروکه است.
در طرف راست این دروازه نیز دو فضای چلیپا شکل وجود دارد که به امامزاده پیر شبیب مشهور است. پوشش این فضا به صورت گنبدی شکل است.
در قدیم این مکان قبرستان بوده و به خاطر مدفون بودن یکی از امامزادگان به نام پیر شبیب(پیر جوان) به این نام شناخته می‌شود. جدا از ترکیب متناقض نام این امامزاده، در شهر قزوین نیز امامزاده‌ای به نام پیرشبیب مدفون است. ضریح جدید این امامزاده در آبان ماه 1397 ساخته و نصب شد. در محوطه امامزاده یک اصله درخت کنار کهنسال تنومند با تنه‌ای قطور نیز به چشم می‌خورد که هنوز سبز است و ثمر می‌دهد و پناهگاهی برای صدها پرنده‌ای است که در اطراف این دروازه می‌زیند.
در این بنا تعداد 39 سنگ قبر و کتیبه وجود دارد که روی اکثر آنها تاریخ قمری حک شده است.
دروازه پیرشبیب در سال 1381 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 6787 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این دروازه هم‌کنون در میان کوچه‌ای قرار دارد و مردم دشتاب هر روز از زیر آن گذر می‌کنند.
** ریختگی بنا
بخش‌هایی از این بنا در سال‌های گذشته ریخته و به ویژه پس از سیل 1395، گچ‌های سقف و دیوار آن ریخته است. این بنا نیز از دست‌ نوشته‌ها و یادگاری‌های عابران در امان نمانده است و جابه‌جای آن زخمی شده است.
در مجموع این بنا با توجه به قرارگرفتن در محدوده شهر و مسیر عبورومرور مردم و وسایل نقلیه در معرض تخریب قرار دارد و تاکنون آسیب‌‌های جدی به دیوار و ساختمان آن وارد آمده است. از طرف دیگر موریانه و رطوبت نیز بر درهای چوبی آن اثرگذار بوده است و به همین دلیل نیاز به توجه خاص و مرمت صحیح و اصولی دارد.
برای بازسازی و مرمت این بنای تاریخی مردم تلاش زیادی کردند اما نتیجه‌ای نداشته و بی‌نصیب ماندن این اثر از مرمت‌هایی که قرار است مرهمی باشد برتن آثار باستانی، زخم این بنای تاریخی را عمیق کرده است.
یکی از اهالی محله دستاب در گفت‌ و گو با خبرنگار ایرنا گفت: با اینکه این بنای تاریخی در سال 1381 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده اما تاکنون از طرف اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مرمتی بر روی این اثر انجام نگرفته است.
مسئول اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری جهرم نیز در گفت ‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: این شهرستان دارای 75 اثر تاریخی ثبت شده شامل ابنیه، تپه و محوطه‌های تاریخی است.
علی لطفی‌ پور افزود: در 2 سال اخیر 8 اثر از این آثار مرمت شده است و در خصوص مرمت دروازه پیر شبیب هم پیگیر جذب اعتبار هستیم.
وی بیان کرد: از خیّران فرهنگی و سازمان‌های مردم‌نهاد خواهیم تا برای حفظ آثار تاریخی شهرستان اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری را همیاری و کمک کنند.
شهرستان جهرم در فاصله 193 کیلومتری از جنوب شرق شیراز قرار دارد.
9910 /1876